CHP’nin “Azalan Yağışların Yaratacağı Sıkıntıların Araştırılması” Önerisi AKP ve MHP’li Milletvekillerinin Oylarıyla Reddedildi

CHP’nin “Azalan yağışların yaratacağı sorunlar” ile ilgili Meclis araştırma önergesinin TBMM Genel Heyeti’nde bugün görüşülmesine ait küme önerisi, AKP ve MHP’li milletvekillerinin oylarıyla reddedildi. CHP Eskişehir Milletvekili Jale Işık Süllü, “Toprağın suya kavuşması da her geçen yıl daha da azalmaktadır. Lakin toprağın suya kavuşamamasının nedeni yalnızca azalan yağışlar ya da iklim krizi değil. Yalnızca 2021 yılında 82 milyon ton çimento üretilmiş, kişi başına 1 ton manasına geliyor; 128 milyon metrekare inşaat bitmiş, 151 milyon metrekare inşaat müsaadesi verilmiş, 200 milyon metrekare alan asfaltla kaplanmış; dökülen bu asfaltlarla, betonlaşmayla toprak suya kavuşamaz hale gelmiş” dedi.

CHP’nin “Azalan yağışların yaratacağı sıkıntıların araştırılması” emeliyle TBMM Başkanlığı’na verdiği Meclis araştırma önergesinin bugün Genel Kurul’da görüşülmesine ait küme önerisi AKP ve MHP’li milletvekillerinin oylarıyla reddedildi. Önergenin münasebetini açıklayan CHP Eskişehir Milletvekili Jale Parıltı Süllü, şunları söyledi:

“ŞU ANDA 2021 YILINA NAZARAN KURAKLIK VE SU KITLIĞI KONUSUNDA ÇOK DAHA TEHLİKELİ BOYUTLARA ULAŞILDI”

“2021 yılında kurulan, benim de üyesi olduğum, iklim krizi ve kuraklıkla ilgili araştırma kurulunda dört ay boyunca çalıştık ve bir rapor hazırlandı, tam 841 sayfa bu rapor. Biz de CHP Kümesi olarak yapılması gerekenleri, yapılmayanların yol açtığı meseleleri ve tahlil tekliflerimizi lisana getirdiğimiz 106 sayfalık bir şerh yazdık fakat ortadan geçen bir buçuk yıl içinde bu tedbirlerin hiçbiri dikkate alınmadı, hiçbir uygulama yapılmadı. Şu anda 2021 yılına nazaran kuraklık ve su kıtlığı konusunda çok daha tehlikeli boyutlara ulaşıldı.

Türkiye’de yağışlar her geçen yıl mevsim ortalamalarının altında gerçekleşirken bir evvelki yılın birebir devrine nazaran genelde ortalama yüzde 31 azalmıştır. Toprağın suya kavuşması da her geçen yıl daha da azalmaktadır. Fakat toprağın suya kavuşamamasının nedeni yalnızca azalan yağışlar ya da iklim krizi değil. Yalnızca 2021 yılında 82 milyon ton çimento üretilmiş, kişi başına 1 ton manasına geliyor; 128 milyon metrekare inşaat bitmiş, 151 milyon metrekare inşaat müsaadesi verilmiş, 200 milyon metrekare alan asfaltla kaplanmış; dökülen bu asfaltlarla, betonlaşmayla toprak suya kavuşamaz hale gelmiş. Betonlaşmayla hem iklim değişikliğini hızlandıran siyasetlere sürat veriyorsunuz hem de kuraklığı arttırıyorsunuz. Yalnızca kuraklık tesirlerini değil, felaketleri de arttırıyoruz.

“50’LERDE TÜRKİYE’DE ORTALAMA 100 METEOROLOJİK OLAY YAŞANIRKEN 2021 YILINDA TAM BİN 24 ÇOK İKLİM OLAYI YAŞANMIŞ”

50’lerde Türkiye’de ortalama 100 meteorolojik olay yaşanırken 2021 yılında tam bin 24 çok iklim olayı yaşanmış. İklim krizinin tesiriyle artan çok iklim olaylarında dökülen asfalt ve betonlar doğal afet olmaktan çıkıyor ve felaketler yaşanıyor. Geçen hafta yaşanan sel felaketinde Bakan, ‘Toprak suya kavuştu’ dedi. Lakin tam aykırısı, bilim insanlarının ihtarlarına rağmen yanlış betonlaşma vatandaşlarımızın canına mal oldu; maddi hasar meydana geldi, toprağın verimli kısmı sel sularıyla sürüklendi, ekinler sular altında kaldı. Ülkemizin pek çok bölgesinde çiftçiler ise ellerini gökyüzüne açmış, ekinleri için yağışları bekliyor.

Düşen yağış ölçüsüyle barajların doluluk oranları da düşüyor. Eskişehir’de 2013 yılında yüzde 90 doluluk oranına sahip Porsuk’un 2023 Mart ayında yüzde 39,3 doluluk oranı ziraî sulama hem de kullanma suyu açısından çok büyük risk getiriyor. Çiftçiler tarım yapmak için kuyulardan su çektiğinde hem yer altı su rezervlerini tüketiyor hem de yüksek elektrik faturalarıyla daha da fakirleşiyor. Yenilenebilir güç kaynağı olarak tabiat tahribatı kıymetine güç üretiminde öncelenen HES’lere yirmi yılda 600 milyar lira; yalnızca 2021 yılında 60 milyar lira para harcanmış.

“TÜM FELAKETLER BİLİMDEN, AKILDAN, VİCDANDAN UZAK, RANTI ÖNCELEYEN KURAK ZİHİNLERİN SONUÇLARI”

Komisyonda daima sormuştuk ‘Kuraklıkta HES’leri nasıl çalıştırmayı düşünüyorsunuz?’ diye hakikaten kuraklıkta HES’ler çalıştırılamayınca tekrar fosil yakıttan güç üretimine yüklenildi. Meğer yüzde 2’si dönüştürülen kullanma suyunun yüzde 5’ini dönüştürmek için yalnızca maliyet 100 milyon lira, kurulda öğrendik. HES’lerle o kadar para gömüleceğine suyumuzu geri dönüştürseydik kuraklıkla da bu kadar boğuşmayacaktık. Kuraklıkla boğuşmamak için o kadar çok şey var ki yapılması gereken ancak yapılmayan. Yeraltı sularının tabiattan materyal çalan taş ocakları ve madenlerle ziyan görmesi, kirlenmesi, yok olmasının önlenmesi üzere; su kaynaklarının yüzde 70’ini tüketen ziraî planlamayla eser deseninin değiştirilmesi ve kuru tarımın yaygınlaştırılması üzere su kaynaklarını yok edecek çılgın projeler yerine barajların tamamlanması, ömrünü doldurmuş açık su kanalları yerine kapalı kanal sistemi projelerinin hayata geçirilmesi ve sularımızın kirletilmesinin önüne geçilmesi üzere; çok başlı su idaresine son verecek su yasasının ve iklim yasasının ivedilikle çıkarılması üzere yapılması gereken o denli çok şey var ki. Yaşanan felaketlere ‘İklim krizinin tesirleri, yazgı’ diyemeyiz, temel kuraklık zihinlerde. Su kıtlığı da sarsıntı de sel de ziraî üretim de çiftçinin fakirleşmesi da kısaca vatandaşın başına gelen tüm felaketler bilimden, akıldan, vicdandan uzak, rantı önceleyen kurak zihinlerin sonuçları.”

İYİ Parti Kümesi ismine kelam alan Ankara Milletvekili Ayhan Altıntaş ise şunları kaydetti:

“DÜNYA DEVAM ETTİKÇE, HAYAT DEVAM ETTİKÇE SUYA GEREKSİNİM DAİMA OLACAKTIR”

“Su, hayattır. Uzayda ömür var mı diye merak edersek birinci bakacağımız, suyun var olup olmadığıdır. Tatlı suyun ehemmiyeti yalnızca bugün hayatımızı sürdürmemiz için gerekli olması değildir; suyu müdafaamız, gerçek kullanmamız yarın çocuklarımız için de gereklidir. Su, besin teminatı için de gereklidir, sürdürülebilir kalkınma için de. Su sayesinde tarım yapıyoruz, su sayesinde güç muhtaçlığımızı karşılıyoruz. Su, geleceğimizin temel şartıdır. Dünya devam ettikçe, ömür devam ettikçe suya muhtaçlık daima olacaktır.

“HES’LER YAHUT MADENCİLİK FAALİYETLERİ DE KURAKLIK KONUSUNDA DİKKATE ALINMASI GEREKEN KIYMETLİ BİR UNSURDUR”

Son yüzyıl içinde dünya nüfusunda 3 kat artış olmuşken tatlı su kaynaklarına olan talep ise 7 kat artmıştır. Suya olan talepteki artış nüfus artışından çok daha süratli seyretmekte, bu durumun altında yatan farklı etmenler vardır. Bunlardan biri, tatlı su kaynaklarının yaklaşık yüzde 70’inin tarımda kullanılması diyebiliriz. Artan nüfus, gelir ve tüketim seviyesinin yükselmesi ve besin eserlerine yönelik taleplerin artması su kaynaklarına değerli bir baskı yapmaktadır. Uğruna ağaçları kestiğimiz, yüzey suyunun doğal akışını bozduğumuz, ırmak ve derelerin akış yollarını değiştirdiğimiz, dolaylı olarak yüzey sularının kurumasına sebep olduğumuz ve etrafındaki birçok canlının ölmesine, ziyan görmesine ya da göç etmesine sebep olduğumuz HES’ler yahut madencilik faaliyetleri de kuraklık konusunda dikkate alınması gereken kıymetli bir ögedir. Nüfus artışı, kentleşme, endüstrileşme bunlar da su kirliliğini artırmakta ve hasebiyle pak su kaynaklarını azaltmaktadır.

Endüstriyel atıklar, evsel atıklar, ziraî atıklar tatlı su kaynaklarını kirletiyor. Atık suları kıymetlendirecek ucuz sistemler bulmak zorundayız. Ülkemizin susuzluk sıkıntısıyla karşı karşıya kaldığı ortada. Yağış ölçüsünde bu sonbaharda geçen sonbahara nazaran yüzde 31’lik bir azalma mevcut. Son altmış üç yılın en düşük yağışlı ikinci kış mevsimini bu sene kaydettik. İstanbul barajlarında doluluk oranları son on yılın en düşük ölçüsüne gerilemiş durumda. Ankara barajlarında faal kullanılabilir su yüzde 21 düzeyinde. Suyu tasarruflu kullanmak zorundayız. En kıymetli tasarruf aracımız olan su faturalarında kademeli tarife uygulanamadı, uygulansa da istenen başarıyı vermedi.”

“SON ELLİ YILDA 3 VAN GÖLÜ BÜYÜKLÜĞÜNDE YANİ 1,3 MİLYON HEKTAR SULAK ALAN YOK OLDU”

HDP İzmir Milletvekili Murat Çepni ise şunları söyledi:

“Son elli yılda 3 Van Gölü büyüklüğünde yani 1,3 milyon hektar sulak alan yok oldu. Türkiye’de sarsıntı sürecinde olduğu üzere nasıl attığımız her adımı sarsıntı gerçekliğine uygun olarak atmamız gerekiyorsa su varlıkları açısından da durum tıpkı biçimde. Yani su varlıkları süratle yok oluyor, Türkiye bir su fakiri ülke durumuna gelmek üzere; münasebetiyle bütün siyasetlerin bu, su varlıklarının korunması üzerine inşa edilmesi gerekir.

Su varlıklarının yüzde 74’ü tarımda, 15’i evsel kullanımda, 11’i ise endüstride kullanılıyor ancak iktidarın su siyaseti yok. Su siyaseti dendiğinde iktidarın aklına gelen şey şudur: Bakanın mevtle sonuçlanan sel sonrasında ‘Toprak suya kavuştu’ siyaseti dışında bir siyaseti yok yani su siyaseti eşittir, rant ve talan siyaseti. Kuraklıkla karşı karşıya kaldığımız bir ülkede sulak alanlar süratle yok oluyor ve sulak alanlar inşaata açılıyor. Buralarda tıpkı vakitte gerçek eser tercihinin yapılmamasından kaynaklı da sulu tarım yapılıyor yani suyun kullanılmaması gereken bölgelerde sulu tarım yapılıyor.

“1 LİTRELİK ATIK SU, 8 LİTRE SUYU KİRLETİYOR”

Örneğin, 1 litrelik atık su, 8 litre suyu kirletiyor. Tekrar, endüstride suyun geri dönüşümü gerçekleştirilmiyor ve bu kirli sular yeniden doğayı ve suları ayrıyeten tekrar tekrar zehirliyor. Ziraî sulamanın yüzde 88’i hala yırtıcı sulamayla gerçekleştiriliyor. Damla sulama yüzde 1, mikro sulama ise yüzde 0’a yakın Türkiye’de barajların dolu olup olmaması sorunu en çok tartışılan sorun; halbuki, bu, yalnızca bir sonuç zira bütün tartışmalar bunun üzerinden gerçekleştiriliyor. Su varlıklarının yok olması tıpkı vakitte ormanların yok olmasıyla yanlışsız orantılı zira orman varlıklarının sermayeye peşkeş çekilmesi, endüstriye açılması, inşaata açılması sonucunda birebir vakitte su varlıkları da buna bağlı olarak ortadan kalkıyor.

“SULARIN KORUNMASI HAYATİDİR, ‘SU HAYATTIR’ DEDİĞİMİZDE BUNU BU TÜRLÜ ANLAMALIYIZ”

Peki, ne yapmak lazım? Yapılması gerekenler çok açık: Bir sefer, ormanlar, sular, su varlıkları bir meta olarak ele alınamaz; buralar bir ticaret materyali olarak bedellendirilemez. Ormansızlaştırma siyaseti birebir vakitte bir yok olma siyasetidir. Türkiye’nin fosil yakıtlardan kurtarılması tartışmalarını çok ziyadesiyle yaptık. Global iklim krizi kapıdaki en büyük tehlikelerden bir tanesi.

Acilen, süratlice yapılması gerekenler şunlardır: Halkın suya fiyatsız erişimi kesinlikle sağlanmalıdır; su, alınıp satılabilen bir meta olmaktan çıkartılmalıdır; endüstride kullanılan su yüzde 100 geri dönüştürülmelidir; derin su deşarjı yasaklanmalıdır, bu mevzuda Marmara’da yaşanan müsilaj sorunu hatırlanmalıdır; biyolojik arıtma mecburî hale getirilmelidir; sulak alanlar imara açılmamalıdır, ormanlar talan edilmemelidir; bilim insanları, ekoloji örgütleri ve halka danışılmalıdır, sorulmalıdır; bilim beşerlerine karşın, bilime karşın rant ve talan siyasetlerinden vazgeçilmelidir; suların korunması hayatidir, ‘Su hayattır’ dediğimizde bunu bu türlü anlamalıyız.”