Borçların yapılandırılmasına ait kanun teklifi, TBMM Genel Şurasında kabul edildi (1)

TBMM Genel Konseyinde, kamuya olan borçların yapılandırılmasını da içeren Birtakım Alacakların Tekrar Yapılandırılması ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi kabul edilerek maddeleşti.

Kanunla, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK), vilayet özel yönetimleri, belediyeler, Yatırım İzleme ve Uyum Başkanlığı (YİKOB) ile ilgili alacaklara yapılandırma imkanı sunuluyor.

Alacaklar için 31 Aralık 2022 tarihi temel alınırken, vergiler, vergi cezaları, idari ve isimli para cezaları, gümrük vergileri, sigorta primleri, topluluk sigortası primleri, emeklilik keseneği ve kurum karşılığı, işsizlik sigortası primi, toplumsal güvenlik dayanak primi ile bu alacaklara ait her türlü faiz, artırım, gecikme artırımı, gecikme faizi, cezai faiz, gecikme cezası üzere feri alacaklar kapsama dahil ediliyor.

Bu yönetimlerin Amme Alacaklarının Tahsil Yöntemi Hakkında Kanun kapsamında takip ve tahsil edilen öteki alacakları ile belediyelerin, su, atık su ve katı atık üzere alacakları da düzenleme kapsamında yer alıyor.

Kanunla ayrıyeten işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan ya da kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan emtia, makine, teçhizat, demirbaşlar ile kasa mevcudu ve ortaklardan alacakların beyanına ait düzenlemeye gidiliyor.

Düzenleme kapsamında kullanılacak Yİ-ÜFE aylık değişim oranları, Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği 31 Aralık 2004’e kadar toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE) aylık değişim oranlarını, 1 Ocak 2005’ten itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE) aylık değişim oranlarını, 1 Ocak 2014’ten itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) aylık değişim oranlarını, 1 Kasım 2016’dan itibaren aylık yüzde 0,75 oranını söz edecek.

Yapılandırılacak alacaklar

Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve YİKOB tahsil dairelerince takip edilen mutlaklaşmış amme alacakları ve belediyelerin ve büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon yönetimlerinin mutlaklaşmış kimi alacaklarından düzenlemenin yayımı tarihi prestijiyle vadesi geldiği halde ödenmemiş yahut ödeme mühleti şimdi geçmemiş bulunan vergiler ve vergi cezaları, idari para cezaları, Amme Alacaklarının Tahsil Yöntemi Hakkında Kanun’a nazaran takip edilen alacaklar, gümrük vergileri ve idari para cezaları ile bu alacaklara ait her türlü faiz, artırım, gecikme artırımı, gecikme faizi, gecikme cezası üzere fer’i alacaklar yapılandırılacak.

İhtirazi kayıtla verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden alacaklar da katılaşmış alacak olarak yapılandırılacak.

Her bir taşıt için ödenecek olan MTV, taşıta ait idari para cezaları ile geçiş fiyatının en az yüzde 10’unun ödenmesi koşuluyla taksit ödeme mühletince fenni muayeneye müsaade verilecek.

Tütün mamulleri, makaron, yaprak sigara kağıdı ve alkollü içkilerin üreticileri ve ithalatçılarının, eserlerinde kullanmaları gereken özel etiket ve işaretleri kullanabilmeleri için yapılandırılan ve vadesi 1 Mart 2016’dan sonra gelen Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda yer alan eserlere ait özel tüketim vergisi ve vadesi 1 Ekim 2020’den sonra gelen katma kıymet vergisi ile bu vergilere ilişkin beyannameden doğan damga vergisinin tamamının ödenmesi kaidesi getiriliyor.

Belediyelerin su, atık su ve katı atık fiyatları ile sunduğu birtakım hizmetlerden kaynaklanan fiyat alacakları ile aldığı kimi hisseler ile büyükşehir belediyelerinin katı atık fiyatları ile su ve kanalizasyon yönetimlerinin su ve atık su bedeli ile harcamalara katılma hissesi alacakları ve YİKOB’ların alacakları yapılandırılacak.

Düzenlemeden yararlanmak isteyenlerden, öbür kaidelerin yanı sıra dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri ve kanun yollarına başvurmamaları koşulu aranacak.

Söz konusu kurumların katılaşmamış yahut dava safhasında bulunan amme alacakları da düzenlemenin kapsamında yer alıyor. Buna nazaran, düzenlemenin yayımı tarihi prestijiyle birinci derece yargı mercileri nezdinde dava açılmış yahut dava açma müddeti şimdi geçmemiş olan ikmalen, re’sen yahut idarece yapılmış vergi tarhiyatları ile gümrük vergilerine ait tahakkuklar, istinaf yahut temyiz mühletleri geçmemiş ya da istinaf/itiraz yahut temyiz yoluna başvurulmuş yahut karar düzeltme talep mühleti geçmemiş yahut karar düzeltme yoluna başvurulmuş olan ikmalen, re’sen yahut idarece yapılmış vergi tarhiyatları ile gümrük vergilerine ait tahakkuklar da yapılandırılacak.

Kanunla yalnızca vergi cezaları/gümrük yükümlülüğüyle ilgili idari para cezalarına ait olarak dava açılmış olması halinde ödenecek meblağlar, düzenleme kapsamındaki idari para cezalarından ihtilaflı olanlar ile ecrimisillerden ihtilaflı olanların yapılandırılması da düzenleniyor.

Düzenlemenin yayımı tarihinden evvel başlanıldığı halde tamamlanamamış olan vergi incelemeleri ile takdir süreçlerine devam edilecek. Bu süreçlerin tamamlanmasından sonra, tarh edilen vergilerin yapılandırılması ve düzenlemeden yararlanma, ihbarname bildirimine bağlı müracaat ve ödeme müddetleri belirlenerek kurala bağlanıyor.

Buna nazaran, düzenlemenin kapsadığı devirlere ait iştirak nedeniyle kesilecek vergi ziyaı cezalarında, cezaya muhatap olanların, cezanın yüzde 25’ini belirtilen müddet ve formda ödemeleri halinde cezanın kalan yüzde 75’inin tahsilinden vazgeçilecek.

Düzenlemenin kapsadığı devirlere ait, yayımı tarihinden evvel pişmanlık talebiyle yahut izaha davet kapsamında verilip, ödeme tarafından kaidelerin ihlal edildiği beyannameler ile zaten verilen beyannameler için kesilen ve düzenlemenin yayımı tarihi prestijiyle bildirim edilmemiş vergi cezaları hakkında da bu kararlar uygulanacak.

Düzenlemenin yayımı tarihinden evvel tamamlandığı halde bu tarihte yahut bu tarihten sonra vergi dairesi kayıtlarına intikal eden takdir komitesi kararları ve vergi inceleme raporları üzerine gerekli tarh ve bildiri süreçleri yapılması ve belirlenen meblağın, belirtilen müddet içinde ödenmesi kaidesiyle kanunun kararlarından yararlanılabilecek.

Bu düzenleme kararlarından yararlanacak mükellefler, Vergi Adap Kanunu’ndaki uzlaşma, tarhiyat öncesi uzlaşma, vergi cezalarında indirim, Gümrük Kanunu’nun uzlaşma, Kabahatler Kanunu’nun peşin ödeme indirimi ile Devlet İhale Kanunu’ndaki indirim kararlarından yararlanamayacak.

Matrah ve vergi artırımı

Kanunda matrah ve vergi artırımı da düzenleniyor.

Mükelleflerce çeşitli sebeplerle noksan beyan edilmiş yahut beyan dışı bırakılmış geçmiş yıl gelirlerinin aşikâr oran ve meblağlar dahilinde beyan edilmesi sağlanıyor. Bu formda beyan edilecek gelirlere uygulanacak oran ve meblağların tespitinde ekonomik gelişmelere paralel olarak tespit edilen matrahlar temel alınıyor.

Buna nazaran, mükellefler, Vergi Adap Kanunu’nda yer alan vergi cezaları ve gecikme faizlerine muhatap olmadan vergilerini ödeyebilecek. Artırımda bulunulan vergiler ve devirler için artırılan vergilerin ödenmesi kuralıyla vergi incelemesi ve tarhiyat yapılmayacak.

Matrah artırımında bulunan mükelleflerin beyan edecekleri ve üzerinden vergi hesaplanacak matrahlar için taban meblağlar belirleniyor, daha evvel ziyan beyan edilmiş olması yahut indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması yahut hiç beyanname verilmemiş veyahut ilgili yıllarda faaliyette bulunulmuş yahut gelir elde edilmiş olsa da bu faaliyetlerin ve gelirlerin vergi dairesinin bilgisi dışında bırakılmış olması nedeniyle matrah bulunmaması halleriyle mükellefler tarafından beyan edilen matrahlara uygulanan oranlar sonucu bulunan matrahlara alt hudut getiriliyor.

Kurumlar vergisi mükelleflerinin artırımda bulundukları kurumlar vergisi matrahlarının yanı sıra ilgili kanuna nazaran vergi tevkifatına tabi olan çıkar ve iratları üzerinden tevkif edilen vergileri artırmaları koşulu getiriliyor.

Gelir (stopaj) vergisi ve kurumlar (stopaj) vergisine ait vergi ve matrah artırımı kararları düzenleniyor. Bundan faydalanan mükellefler nezdinde, artırımda bulunulan vergiyi ödemeyi kabul ettikleri vergilendirme devirleri ile ilgili olarak artırıma mevzu ödemeler hasebiyle gelir (stopaj) vergisi incelemesi ve tarhiyat yapılmayacak. Gelir ve kurumlar vergisi kanunları uyarınca kar dağıtımına yahut ana merkeze aktarılan meblağa bağlı ödemeler üzerinden yapılması gereken vergi tevkifatı kararlarına istinaden düzenleme kapsamında matrahlarını artıranların, kurumlar vergisi tarafından de matrah artırımında bulunmaları gerekecek.

Katma kıymet vergisi mükellefleri, vergi artırımında bulunmaları ve ödemeleri halinde, artırımda bulundukları devirler için haklarında KDV istikametinden vergi incelemesi ve tarhiyatına muhatap tutulmayacak. Artırıma temel alınan fiyat, yıl içinde verilen katma paha vergisi beyannamelerinde gösterilen “hesaplanan katma kıymet vergisi”nin yıllık toplamı olacak. Hesaplanan KDV, indirimlerden evvelki vergi fiyatı olacak.

2022 yılı için de matrah artırımı imkanı

Kanunla, 2022 yılı için de matrah artırımı getirildi. 2022 yılı gelir ve kurumlar vergisi matrahının yüzde 25 oranından az olmamak üzere matrah artırımı yapılacak.

2022 yılı için matrah artırımında bulunan gelir vergisi mükelleflerinden işletme hesabı aslına nazaran defter tutanlar için 105 bin liradan; bilanço aslına nazaran defter tutanlar ile hür meslek erbabı için 200 bin liradan, kurumlar vergisi mükellefleri için 500 bin liradan an az olamayacak.

2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunulabilmesi için bu yıla ait gelir yahut kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiş olması ve bu beyannamelerde beyan edilen vergiye temel matrahların, 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın yüzde 122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan fiyat ile 2022 takvim yılı üçüncü süreksiz vergilendirme periyodunda beyan edilen matrahın yüzde 40 oranında artırılması suretiyle bulunan fiyatın yüksek olanından az olmaması kuralı aranacak.

Kanuna nazaran, 2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunmak isteyen mükelleflerce 1 Ocak 2023’ten sonra matrah azaltıcı nitelikte düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda, bu karara istinaden yapılacak kıyaslamada düzeltme öncesi beyan edilen matrahlar temel alınacak.

2022 takvim yılına ait üçüncü süreksiz vergilendirme devri gelir yahut kurumlar vergisi beyannamesinin verilmemiş olması halinde; ikinci süreksiz vergilendirme devri beyannamesinde beyan edilen matrahın yüzde 100 oranında artırılması suretiyle bulunan fiyat; yalnızca birinci süreksiz vergilendirme devri beyannamesinin verilmiş olması halinde bu beyannamede beyan edilen matrahın yüzde 300 oranında artırılması suretiyle bulunan meblağ, bu kapsamda yapılacak kıyaslamada dikkate alınacak.

2021 takvim yılı ve 2022 yılının üçüncü süreksiz vergilendirme periyoduna ait gelir yahut kurumlar vergisi beyannamelerinde ziyan beyan edilmiş olması yahut indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması durumunda, 2022 yılı gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri için bu koşul aranmayacak

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları 2022 yılına ilişkin ziyanlarının tamamı 2023 yılından itibaren izleyen yıl karlarından mahsup edilmeyecek. 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunan gelir yahut kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu yıla ait yıllık beyannamelerinde hesaplanan vergilerinden mahsup edilemeyen süreksiz vergiler iade edilmeyecek.

Mükellefler, 2022 yılı her bir vergilendirme periyoduna ait verdikleri katma bedel vergisi beyannamelerindeki hesaplanan katma bedel vergisinin yıllık toplamı üzerinden 2022 yılı için yüzde 2 oranından az olmamak üzere belirlenecek katma bedel vergisini, vergi artırımı olarak artırmaları halinde anılan bu kararlardan yararlanacak.

2022 yılına ait kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulması, Kimi Alacakların Yine Yapılandırılması ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında alınacak ek vergi için bu periyoda ait inceleme ve tarhiyat yapılmasına mani teşkil etmeyecek.

Düzenlemeden yararlanamayacak olanlar

Düzenlemede mükelleflerin matrah ve vergi artırımına ait olarak dikkate alacakları öbür konular da düzenleniyor. Matrah yahut vergi artırımında bulunan ve bu bahisteki koşulları yerine getiren mükelleflerin defter ve dokümanları incelenmeyecek ve artırıma mevzu olan vergilerle ilgili olarak tarhiyat yapılmayacak.

Bu düzenlemeye nazaran matrah yahut vergi artırımında bulunulması, yayımı tarihinden evvel başlanılmış olan vergi incelemeleri ve takdir süreçlerine pürüz teşkil etmeyecek. Fakat hususta yer alan inceleme yapma hakkına yönelik kararlar gizli kalmak kaydıyla vergi incelemeleri ve takdir süreçleri düzenlemenin yayımını izleyen 7 iş günü içinde sonuçlandırılamaması halinde bu süreçlere devam edilmeyecek. Bu mühlet içinde sonuçlandırılan vergi incelemeleri ile ilgili tarhiyat öncesi uzlaşma talepleri dikkate alınmayacak.

Vergi Adap Kanunu’ndaki “defter, kayıt ve dokümanları yok edenler yahut defter sahifelerini yok ederek yerine öteki yapraklar koyanlar yahut hiç yaprak koymayanlar yahut evrakların asıl yahut suretlerini büsbütün yahut kısmen düzmece olarak düzenleyenlerin”, birebir kanunda yer alan kimi fiilleri işleyenler, terör kabahatinden karar giyenlerin ve haklarında terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı veyahut bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle isimli makamlar, genel kolluk kuvvetleri yahut Mali Kabahatleri Araştırma Heyeti Başkanlığınca yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar kapsamında vergi incelemesi yapılması, terörün finansmanı kabahati yahut aklama hatası kapsamında inceleme ve araştırma yapılması talep edilenler bu düzenlemenin matrah yahut vergi artırımına ait kararlarından yararlanamayacak. Matrah ve vergi artırımı üzerine hesaplanan vergilerin aylık devirler halinde azami 12 eşit taksitte ödenmesi gerekecek.

Matrah ve vergi artırımı hasebiyle verilen beyannamelere ilişkin damga vergisi, matrah ve vergi artırımı sonucu tahakkuk eden vergilere ait birinci taksit ödeme mühleti içinde ödenecek.

Matrah ve vergi artırımlarıyla ilgili beyannamelerden 1000 lira damga vergisi alınacak, bu vergi indirim hesaplanmasında dikkate alınmayacak.

İşletme kayıtlarının düzeltilmesi

Kayıt dışı faaliyetlerin kayıt altına alınabilmesi için işletmelerde mevcut olmasına karşın kayıtlara yansıtılmamış emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilebilmesini sağlamak için düzenlemeye gidiliyor.

Buna nazaran, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kendilerince yahut bağlı oldukları meslek kuruluşlarınca tespit edilecek rayiç bedeliyle, düzenlemede öngörülen müddet içinde vergi dairelerine bir envanter listesi ile bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilecek.

Bilanço aslına nazaran defter tutan mükellefler etkinlerine kaydettikleri emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için iki başka karşılık hesabı açacak. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması yahut işletmenin tasfiyesi halinde sermayenin bir ögesi olarak sayılacağı için vergilendirilmeyecek.

Gelir yahut kurumlar vergisi mükelleflerinin kayıtlarının daha sağlıklı hale getirilebilmesi için kayıtlarında yer aldığı halde gerçekte mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilmelerine imkan sağlanıyor.

Bilanço temeline nazaran defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31 Aralık 2022 prestijiyle bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları, ortaklarından alacaklı bulunduğu fiyatlar ile ortaklara borçlu bulunduğu meblağlar ortasındaki net alacak meblağlarını, düzenlemede öngörülen müddet ve halde vergi dairelerine beyan ederek kayıtlarını düzeltebilecek. Bu kapsamda beyan edilen fiyatlar üzerinden yüzde 3 oranında verginin hesaplanarak beyanname verme mühleti içinde ödenmesi gerekecek.

SGK alacakları yapılandırılıyor

Yasayla katılaşmış SGK alacaklarına yapılandırma imkanı da getiriliyor.

Buna nazaran, sigortalılık statülerinden kaynaklanan, sigorta primi, emeklilik keseneği ve kurum karşılığı, işsizlik sigortası primi, toplumsal güvenlik takviye primi, müracaat tarihi prestijiyle ilgili mevzuatına nazaran ödenmesi imkanı ortadan kalkmamış isteğe bağlı sigorta primi ve topluluk sigortası primi, SGK tarafından ilgili kanunları mucibince takip edilen damga vergisi, özel süreç vergisi ve eğitime katkı hissesi asılları ile bu alacaklara ödeme müddetlerinin bittiği tarihlerden düzenlemenin yayımı tarihine kadar geçen müddet için Yİ-ÜFE aylık değişim oranları temel alınarak hesaplanacak meblağın belirtilen mühlet ve biçimde ödenmesi halinde, bu alacaklara uygulanan gecikme cezası ve gecikme artırımı üzere feri alacakların tamamının tahsilinden vazgeçilecek.

31 Aralık 2022 tarihine kadar bitirilmiş özel nitelikteki inşaatlar ile ihale konusu işlere ait olup, bu düzenlemeden yararlanmak için başvurulduğu halde, belirtilen müracaat mühletinin sonuna kadar patrona bildiri edilmiş olan ön kıymetlendirme, araştırma yahut tespit sonucunda bulunan eksik personellik tutan üzerinden hesaplanan sigorta primi asılları ile bu alacaklara ait gecikme cezası ve gecikme artırımı hesaplanan mühletin başlangıç tarihinden düzenlemenin yayımı tarihine kadar geçen mühlet için Yİ-ÜFE aylık değişim oranlan temel alınarak hesaplanacak meblağın ödenmesi halinde, bu alacaklara uygulanan gecikme cezası ve gecikme artırımı üzere feri alacaklar tahsil edilmeyecek.

Kanunla, 31 Aralık 2022’den evvel işlenen fiillere ait olup yapılandırma son müracaat tarihine kadar bildiri edilen idari para cezaları da yapılandırılacak.

31 Aralık 2022 ve evvelki devirlere ait olup yapılandırmaya son müracaat tarihine kadar müracaatta bulunmak kaydıyla birinci taksit ödeme müddeti sonuna kadar tahakkuk edecek SGK alacakları yapılandırma kapsamında olacak.

(Sürecek)