Blinken, Finlandiya’nın NATO üyeliği için Putin’e neden teşekkür etti?

Gazeteci Mehmet A. Kancı, Finlandiya’nın NATO üyeliğiyle bir arada değişen istikrarlara dair bir değerlendirmeyi AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Kuzey Atlantik İttifakı (NATO), kuruluşunun 74’üncü yıl dönümünde gerek ittifakın geleceği açısından gerekse Ukrayna-Rusya savaşının gidişatı bakımından stratejik değeri yüksek bir atakla taçlandı. Finlandiya, 31. üye olarak ittifaka dahil oldu. Bu gelişmenin değerini anlamak için Brüksel’deki NATO toplantısına katılan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in “Sayın Putin’e teşekkür etmeliyiz. Bir kere daha ülkesinin saldırganlığı sayesinde önlemeye çalıştığı bir şey daha hayata geçmiş oldu. Finlandiya’nın üyeliği için harcadığımız efordan daha kıymetli bir şey ve daha hakikat bir vakit olamazdı.” halindeki kelamlarına kulak kabartmalıyız. Blinken’e hak vermemek elde değil. Olağan jeopolitik iklimde Finlandiya kamuoyunun karşı çıkması, Almanya ve Fransa üzere Rusya’yı ürkütmek istemeyen NATO üyelerinin çekinceleri ve alışılmış ki Rusya’nın itirazı Finlandiya’nın bu ittifaka üyeliğini kaçınılmaz halde imkansız kılabilirdi. Lakin 24 Şubat 2022’de başlayan Ukrayna-Rusya savaşı, olmaz gözüyle bakılan bu adımın hayata geçmesini sağladı. Ukrayna-Rusya savaşının birinci 3 ayında, çatışmaların Moskova’nın planlarını boşa çıkaracak tarafta gelişmesiyle gündeme gelen nükleer hücum tehditleri de Finlandiya’nın üyelik sürecinin 273 gün üzere rekor müddette tamamlanmasında değerli rol oynadı. Alışılmış bu esnada Helsinki idaresinin, komşusu İsveç’in bilakis, Türkiye’nin terörle gayret konusundaki beklentilerini karşılamak için harcadığı uğraşın altını çizmek gerekir.

İttifak tarihindeki başka genişleme süreçleriyle bir mukayese

Finlandiya’nın üyeliğiyle NATO’nun, Rusya ve hatta Çin’e karşı askeri istikrarları ne kadar değiştirdiğini anlayabilmek için ittifak tarihindeki öteki genişleme süreçleriyle bir mukayese yapmak gerekir. Finlandiya’nın ittifaka kazandırdığı avantajlar herhalde fakat 1952’de Türkiye ve Yunanistan’ın üyelikleriyle sağlanan avantajlara eş kıymet olabilir. 1946’daki İran Krizi ve 1949 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) kendi atom bombası denemesini yapması, NATO açısından Doğu Akdeniz, Karadeniz, Kafkaslar ve Kızıldeniz’in güvenliğini hayati hale getirdi. Doğu Akdeniz’in artan ehemmiyeti, Türkiye’nin 1952’deki üyeliğinden 2 yıl evvel NATO Askeri Komitesi planlarına dahil edilmesine vesile oldu. NATO, Türkiye ve Yunanistan’ı o yıllarda bünyesine dahil ederek Orta Doğu petrollerinin, Süveyş Kanalı’nın ve Kızıldeniz’in güvenliğini temin etmiş, Akdeniz’den sorumlu ABD Donanması 6. Filosu için hayati lojistik kaynaklar sağlamıştı. Ayrıyeten unutmamak lazım ki İngiliz donanması 1958 yılında hala muhtaçlık duyduğu akaryakıtın yüzde 80’ini kaliteli İran petrolünden elde ediyordu. Türkiye’nin ittifaka katılması, bulunduğu coğrafya prestijiyle NATO’nun Hazar Denizi etrafındaki Sovyet füze üslerinin izlenmesi, Sovyet nükleer denemelerinin atmosferdeki izlerinin takip edilmesi, Sovyet toprakları üzerinde casus uçuşlar yapılması ve sinyal istihbaratı açısından Batı için büyük avantajlar sağladı.

Finlandiya’nın ittifaka kazandırdığı avantajlar

4 Nisan 2023 günü NATO 71 yıl evvelkine eş bir avantaj daha yakaladı. Finlandiya’nın NATO üyeliğinin kıymeti harita üzerinde kendisini daha net halde gösteriyor. Bu üyelikle birlikte NATO’nun halihazırda Rusya ile olan hududuna bir o kadar daha hudut eklendi. 1300 kilometrelik Finlandiya-Rusya hududu artık Moskova’nın savunma harcamalarının daha fazla artması manasına geliyor. Üzerinde durulması gereken bir öteki nokta ise Rus Çarı 1. Petro’nun ülkesini büyük bir güç haline getirirken destek noktası olan St. Petersburg kentinin ve burada konuşlanan Rus Baltık filosunun kıskaca alınmış olması. 1712’de St. Petersburg’u başşehir ilan eden Çar 1. Petro, bu kenti tıpkı vakitte Rus açık deniz donanmasının merkezi olarak tasarladı. 1770’de Osmanlı donanmasını Çeşme’de, 1827’de Osmanlı-Mısır birleşik donanmasını Navarin’de imha eden Rus filoları buradan yola çıktı. 1904-1905 yılları ortasındaki Rus-Japon savaşı sırasında Rus Çarlığı’nın Asya-Pasifik’teki topraklarını korumak için savaş alanına sürülen, tekrar Rus donanmasının Baltık filosuydu. Bugün gelinen noktada Rus donanmasının Baltık Denizi’ne açılabilmesi için evvel kuzeyde Finlandiya ve güneyde Estonya pürüzlerini aşması gerekiyor. Türkiye’nin terörle uğraş alanındaki beklentilerini karşılaması halinde İsveç de ittifaka katılırsa Rus donanması için Baltık Denizi’nde hareket etmek ve Atlantik Okyanusu’na ulaşmak neredeyse imkansız olacak.

Bu durumda Rus donanmasının elinde Atlantik’e ulaşabilmek için tek çıkış yolu, kuzeydeki Murmansk idare bölgesindeki Kola Yarımadası. Rusya Deniz Kuvvetleri’nin kuzey filosuna konut sahipliği yapan bu yarımada birebir vakitte Finlandiya ile hududu teşkil ediyor. Buradaki limanlar, İkinci Dünya Savaşı’nda SSCB’nin Nazi Almanya’sına karşı savaşırken ABD ve İngiltere’den gelen askeri yardımların ulaştırılmasında hayati rol oynayarak 3 milyon 964 bin ton askeri materyalin SSCB’ye taşınmasına vesile oldu. Rus donanmasının Kuzey Filosu, bugün bu yarımadada başta Severomorsk olmak üzere toplam 7 deniz üssüne sahip. Bunlar ortasındaki Polyarnyy üssü, nükleer başlıklı balistik füze taşıyan Rus nükleer denizaltılarına mesken sahipliği yapması nedeniyle NATO’nun en yakından takip ettiği askeri gayelerden biri. Çok sayıda tersane ve akaryakıt depolama tesisinin bulunduğu Kola Yarımadası, Rusya’nın Kuzey Kutbu’na erişimiyle balıkçılık ve deniz ticaret yolları açısından da kıymet taşıyor. Ayrıyeten Çin’in Hint-Pasifik bölgesindeki stratejik deniz geçitlerinde abluka ile müsabakası halinde Avrupa limanlarına kuzeyden ulaşma imkanı da Finlandiya’nın NATO’ya katılması ile kısıtlanmış olacak. Severemorsk Üssü ve Arhangelsk Limanı NATO açısından 3 Nisan gününe kadar ulaşılması sıkıntı coğrafik noktalardı. Lakin 4 Nisan prestijiyle NATO sonları Finlandiya’nın üyeliğiyle bu Rus limanlarına 200 ila 300 kilometre kadar yaklaştı. Hipersonik füzeler çağında yüz kilometreler ile söz edilen araların bir manası kalmadığının Moskova idaresi de farkında olsa gerek ki Belarus’a taktik nükleer silahlar yerleştirmekle yetinmeyerek Finlandiya’ya karşı yeni tedbirler alacaklarını duyurdular. Sonuçta NATO doğuya ilerleme atağı olarak Rusya’nın önüne Ukrayna piyonunu sürdü ve adeta bir vezir üzere Rusya içlerine hareket edebilecek Finlandiya’yı kazandı.

[Gazeteci Mehmet A. Kancı, Türk dış siyaseti üzerine tahliller kaleme almaktadır]

Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.