“Binaların altındaki otopark, cam vitrinli dükkanlar yıkım sebebi olabiliyor”

İstanbul Gelişim Üniversitesi, ‘betonarme yapılarda sarsıntı sebebiyle oluşan hasar ve göçme sebepleri’ başlıklı bir panel düzenledi. Panelde konuşan üniversitenin Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Kısmı’ndan Doç. Dr. Anıl Niş, “Binaların altındaki otopark, cam vitrinli dükkanlar nedeniyle kesilen kolonlar yıkım sebebi olabiliyor. Zayıf kolon-güçlü kiriş, kısa kolon, kolonların kesilmesi, kolonlara bağlanmayan kiriş, yapıda zelzele perdelerinin bulunmaması, beton kalitesinin düşüklüğü, inşaat demirlerin düz ve düşük dayanımlı oluşu, yanal demirlerin (etriyelerin) olmaması, deniz kumu kullanımı nedeniyle oluşan paslanma üzere sebeplerle yapılar zelzelede ağır hasar alıyor ya da yıkılıyor” dedi.

Deprem sebebiyle yaşanan hasar ve göçme sebeplerinin başında zayıf taban şartlarının geldiğini aktaran Doç. Dr. Niş, yapılan incelemeler sonrasında sıvılaşma riskine sahip zayıf tabanlarda çok katlı ve esnek taşıyıcı sisteme sahip yapıların batarak yahut dönerek ağır hasar aldığını ve kimilerinde ise toptan göçme yaşandığını belirtti. Sarsıntı sırasında yer altı suyunun yükselerek taban daneleri ortasındaki boşluk suyu basıncını artırdığını ve tabanın sıvı üzere akıcı bir hale geldiğini söz eden Doç. Dr. Niş, “Hafif yapılar yanal harekete, ağır yapılar ise yere yanlışsız batmaya başlar. Bu da yapılarda önemli hasarlara yol açtı. Bu durum yapıların inşası sırasında yerde kâfi önlemlerin alınmadığını yahut gerekli yer testlerinin yapılmadığını gösterdi” diye konuştu.

“DEPREM HAREKETİNDEN OLUŞAN YATAY YER DEĞİŞTİRMENİN YAKLAŞIK YÜZDE 70’İ YUMUŞAK KATTA OLUŞUR”

Doç. Dr. Anıl Niş, “Dolgu duvara sahip katlar, sarsıntıda duvarsız yahut cam vitrinli katlara nazaran çok daha güçlü olmakta, duvarsız yahut cam vitrinli katlar güçsüz kalıyor. Bu yumuşak kat düzensizliği hem yeni inşaatlarda hem de eski konutların ticari nedenlerle iş yerine dönüştürülmesi sonrasında ortaya çıkıyor. Ayrıyeten bir katın yüksekliği başka kattan fazla olması da yumuşak kat düzensizliğine neden olur. 1999 Gölcük zelzelesi ve 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarında, yumuşak kat düzensizliği sahip çok katlı yapıların zelzelede yıkılmasının ana nedenidir. Kesinlikle yumuşak kat oluşumunun önüne geçilmesi gerekir, taşıyıcı sistemin yalnızca kolonlardan oluşmaması, perde taşıyıcıya yük verilerek zelzele kuvvetinin kesinlikle perdeler ile karşılanması lazım” sözlerini kullandı.

Olası Marmara Sarsıntısına karşı da ikazlarda bulunan Doç. Dr. Niş, “Araçların muayenesine emsal halde konutların da muhakkak dönemlerde denetlenmesi gerekir. Bilhassa çok katlı yapılarda site idareleri yapılan tadilatları çok önemli biçimde incelemesi lazım. Kimi konut sahipleri ve dükkan sahipleri tadilat sırasında isteyerek yahut istemeyerek yapının taşıyıcı sistemine ziyan veriyor, kolon, perde, kiriş üzere taşıyıcı sistemin asla kaldırılmaması gerekir” dedi.