‘Betonlar, karot numunesi almadan dağılıyordu’

DEPREM bölgesinde hasar tespit çalışmalarına katılan İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Bursa Şubesi, izlenimlerini paylaştı. Birebir vakitte Yapı ve Taban Laboratuvarları Derneği İdare Şurası Lideri olan Yaşar Poyraz, beton kalitesi nedeniyle numune toplama ve kanıt almada zorlandıklarını söyleyerek, “Daha karot numunesini almadan dağılan, parçalanan, elle ufalanan betonlar izledik. Bu nitelikteki betonun, yapının kendi halinde bile ayakta durması mucize” dedi.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İMO Bursa Şubesi üyesi mühendisler, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde incelemelerde bulunmak üzere bölgeye gitti. Sarsıntılardan etkilenen 11 vilayette hasar tespit çalışmalarına katılan İMO Bursa Şubesi, bölgeden döndükten sonra izlenimlerini paylaştı. Zelzele bölgesinde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile birlikte gerçekleştirdikleri numune alımlarını ve ortaya çıkan sonuçları aktaran Yaşar Poyraz, hakikat mühendislik hizmeti almış yapıların, fay sınırı üzerinde bulunmasına karşın can kaybı yaşanmadan hafif hasarlı olarak sarsıntısı atlatabildiğine dikkat çekti.

‘ZEMİN DİKKATE ALINMAMIŞ, PERSONELLİK YANLIŞLARI ÇOK BÜYÜK’Aynı vakitte Yapı ve Yer Laboratuvarları Derneği İdare Konseyi Lideri da olan Poyraz, Hatay’da en büyük hasarların 1999 öncesi yapılarda oluştuğunu belirtti. Poyraz, izlenimlerini şu sözlerle anlattı: “Bölgelerde yaptığımız gözlemlerde birçok sorun gördük. Bunlardan bir tanesi, planlamada taban sıvılaşmasının dikkate alınmadığı bölgeler var ki bilhassa Amik Ovası’nda ve o bölgede çok fazla. İslahiye’de tıpkı şeyleri gördük. Bunun dışında beton kalitesinde çok büyük sorunlar var. Bilhassa eski binalarımızda tuvenan materyal dediğimiz bizim dere gereciyle yıkanmamış belirli gradasyona sahip olmayan materyalle üretilmiş betonların büyük eksikliğini, yanılgılarını gördük, izledik. Personellik yanılgıları çok büyük. Bilhassa uygulamada biz meslek odası olarak, inşaat mühendisleri olarak daima şunu talep ediyoruz, ‘Her şantiyeye 1 şef, her şef için 1 şantiye’ üzere. Hasebiyle orada izlediğimiz en büyük eksiklerden birisi, uygulamalarda, şantiyelerde rastgele bir mühendislik hizmetinin alınmadığı. Münasebetiyle çok büyük uygulama yanlışlarının yaşandığını izledik. Bunlardan bir tanesi betondu, ki yeni yapılan binalarda bile bu beton yanılgısını izledik. Bunun dışında uygulama, personellik yanılgıları, donatı yanlışları, demir yanlışları, demir eksikliği, testi yahut da denetimi yapılmamış donatılardan üretilmiş yapılar. En büyük izlenimlerimiz bizim bunlar.”Felaketin göz nazaran göre geldiğini söyleyen Poyraz, “Toplumdaki, geçmiş devirde, mühendislik hizmetinin çok önemsenmemesi, bizim bugün yaşadığımız meseleleri beraberinde getirdi. Geçmiş yıllarda daima söyleriz ya, ‘Benim başım çok daha düzgün bilir. Sen ne bilirsin’ gibisinden haller, bizi bugün yaşadığımız noktaya getirdi” dedi.’BİRÇOK BİNANIN BUGÜNE KADAR AYAKTA DURMASI BİLE MUCİZE’Poyraz, beton kalitesi nedeniyle numune toplama ve kanıt alma evrelerinde çok zorlandıklarını söyleyerek, “Dere materyali, tuvenan materyal yahut denizden mavnalarla çekilmiş, içerisinde organik gereçlerin çok fazla bulunduğu materyallerle üretilmiş betonlar var. Adalet Bakanlığı bünyesinde kanıt numuneleri alırken, daha karot numunesini almadan dağılan, parçalanan, elle ufalanan betonlar izledik biz burada. Hasebiyle bu nitelikteki bir betonun, bu cins yapıları ayakta tutması bile bırakın zelzelesi, kendi halinde bile ayakta durması bizim için mucize üzere geliyor. Bu sarsıntı tahminen bir sebebi oldu. Tüm ülkemizde herkes yapı niteliğinin, mühendisliğinin, donatının, işçiliğin ve betonun ne kadar kıymetli olduğunu hepimiz birlikte izledik” ifadelerini kullandı.2,5 MİLYON YAPININ 151 BİNİ YAPI DENETİMLİ11 vilayette toplam 2,5 milyon yapı bulunduğunu, bunlardan 1 milyonunun 1999 sonrası yapıldığını söyleyen Yapı Kontrol Kuruluşları Birliği Genel Lider Yardımcısı Oktay Altun ise bu binalardan yalnızca 151 bininin denetlendiğini, yapı kontrolü bulunan 292 binanın da 6 Şubat sarsıntılarında yıkıldığına dikkat çekerek, şöyle konuştu: “Burada şunu demek gerekiyor. Bu 292’nin içinde yıkılan binalar bütünüyle yapı kontrol hizmeti almış mıdır, almamış mıdır? ya da farklı uygulamalar yapılmış mıdır, yapılmamış mıdır? Zira televizyonlarda biz de gördük, yerinde de gördüğümüz noktalardan bir tanesi, 1 müteahhidin 5 tane bloğu yapılmış, altında kolonunu kesmiş ve 2 tane bloğu yıkılmış. Bu da yapı kontrollü. Hani dışarıdan buna emsal müdahalelerin yapıldığı binalar da var. Bu 292’nin içinde olan binalar. Hatta işte eski binanın, yeni binanın üzerine yıkılıp da yıkılanlar var. Tümüyle yıkılmayıp, giriş katının hani yumuşak kat tabiri caizse söylediğimiz, Malatya’da birkaç tane binamız var. Yalnızca yumuşak katların yıkılıp fakat burada can kaybının olmadığı binalarımız da var. 151 bin tane orada yapı kontrollü bina var. Yani 151 bin tane binanın içinde 292, 292’nin içinde de yıkılanları sayarsak, binde 1’lere gelecek bir sayı görülecek. Ha bu bir muvaffakiyet mıdır? Bence sıfır, hani hiçbirinin yıkılmaması lazım.”‘BİNADA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER TAŞIYICI SİSTEME ZİYAN VERİYOR’Yapı kontrolü yapılan binaların yıkılmasındaki etkenlerin, tertipli olarak kontrollerin devam etmemesi ve yapı kontrolünden sonra binada yapılan değişiklikler olduğuna dikkat çeken Altun, “Bunlar da var, imar barışı da var. Yani 4 katı yapı kontrolle yapılmış, 2 katı sonrasında eklenmiş, imar barışına alınmış. Biz yapı kullanmaya aldıktan sonra, binayı aslında mal sahibine ve oradaki şahıslara teslim ediyoruz. Hani ondan sonraki değişiklikler, şöyle değişiklikler yaşanıyor, bir yerde bir emlakçı var lakin emlakçı çıktı orası kafe oldu. Kafe olduğunda, bu sefer kafe yapan kendi tesisatını ona nazaran yapıyor ve bu sefer de denetimsiz, oradaki taşıyıcı sisteme ziyan veriyorlar. ya da fırın yapıyor, ziyan veriyor. O çıkıyor öbür birisi geliyor, yeniden ziyan veriyor. Bu çeşit ziyanları denetim etmek lazım” dedi.’5 SEFER YIKILAN HATAY’IN 6’NCI KERE YAPILMASI TARİHİ BİR DATA’Hatay’da yaptığı incelemelerle ilgili çarpıcı tespitlerde bulunan Altun, “Reyhanlı bölgesi Antakya’ya kuş uçumu, yani harita üzerinde 30 kilometre. Reyhanlı’da 4 tane bina yıkılmış. 110 bin kişinin yaşadığı resmi sayılarda, lakin sığınmacı olarak 200 bin kişinin yaşadığı 1 ilçede yalnızca 4 tane bina yıkılmış. O binaların 1-2 tanesi kolon kesme ve düğün salonu. 30 kilometrelik aralıkta bu kadar yıkım olup da başka tarafın darmadağın olması, bütün binaların yıkılması şunu gösteriyor ki taban şartlarının bu binaların yıkım tesirinde çok büyük rol aldığı ya da imar planlarının buna nazaran yapılma ihtiyacı. Yani şayet biz sağlam tabanda, hakikat binaları, gerçek kat yüksekliğindeki binaları alüvyon yerde, yerin makus olduğu bölgelerde de düşük yoğunluklu, düşük katlı binaları yapmamız da bence bu sarsıntının zati önüne geçebilecek bir sistem olur. Hani benim orada çarpıcı olarak gördüğüm bir bu, ikincisi de isimler var. Şöyle bir isim var, Kırıkhan. Malatya’da bir yer vardı Bostanbaşı diye. Bunların hepsi isimlere baktığınızda zati ne olduğu aşikâr olabiliyor. Bir de Hatay’da şunu da gördüm ben. Orada saha ziyaretlerimde, ‘Hatay 5 sefer yıkıldı, 6 sefer yapıldı’ dediler. 5 kez yıkılan bir yerin 6’ncı defa yapılması bile aslında tarihi bir hani elimizde verilerimiz var, her türlü bilgilerimiz var. Sarsıntının 2 sene öncesinde de hocalarımızın söylediği, ‘Burada bir zelzele olacak’ diye bir durumumuz var. Yani bilgimiz var ancak biz işte biraz hazırlıksız ya da bu planların gerçek yapılmamasının dertlerini yaşıyoruz” diye konuştu.