Besin Mühendisleri Odası: “Gıda Egemenliği Unsurlarına Dayalı Bir Tarım Siyaseti Derhal Hayata Geçirilmelidir”
Gıda Mühendisleri Odası Lideri Yaşar Üzümcü, “Tarımsal üretim planlamasındaki yanlış uygulamalar ve her yıl tesirlerini çok daha fazla görmekte olduğumuz global iklim değişikliğine bağlı yaşanan aksilikler, öbür faktörlerle birlikte artmaktadır. Meralarımızın ve tarım yerlerimizin korunması, sürdürülebilir duruma getirilmesi, biyoçeşitliliğe ve mahallî tohumlarımıza sahip çıkıp su idaresi ve gübre kullanımına yönelik yeni çağdaş düzenlemeler ülkemizi ithalat sarmalından kurtaracaktır. Besin egemenliği prensiplerine dayalı bir tarım siyaseti derhal hayata geçirilmelidir” dedi.
TMMOB Besin Mühendisleri Odası Lideri Yaşar Üzümcü, idare konseyi üyeleri Esef Özay ve Ferda Gençay, bugün besin enflasyonuyla ilgili basın toplantısı yaptı. Üzümcü, şunları söyledi:
“GIDA ENFLASYONUNUN YÜKSEK OLMASI DAR GELİRLİ KESİTLERİ ÇOK DAHA FAZLA ETKİLEMEKTEDİR”
“Gıda fiyatları dünya genelinde düşüş eğilimi gösterirken, ülkemizde ekonomik ve politik nedenlerle daima artması, toplumsal problemleri da beraberinde getirmektedir. Uzun vakittir devam eden ve giderek derinleşen ekonomik krizin boyutu, son periyotta artmış ve halkımızın büyük çoğunluğunu oluşturan dar ve sabit gelirli kısmın hayatını uygunca zorlaştırmıştır. Besin enflasyonunun yüksek olması besin harcamalarının toplam harcamasının büyük bir kısmını oluşturan dar gelirli kesitleri çok daha fazla etkilemektedir.
“ÜLKEMİZDEKİ YÜZBİNLERCE İNSAN KÂFİ VE İSTİKRARLI BESLENEMİYOR”
Gıda fiyatlarındaki daima artış sonucu et ve süt eserleri, yumurta, yağ, bakliyat, şeker üzere temel besinler ulaşılması sıkıntı ve neredeyse lüks tüketim malı haline gelmiştir. Şu an ülkemizde yüzbinlerce insan kâfi ve istikrarlı beslenemediği üzere, yoksulluğun en alt düzeyi olan açlık riski ile karşı karşıya kalmışlardır. Besinin adaletsiz dağılımı, gelir-gider istikrarının bozulması, ziraî üretim kalitesinin ve verimliliğinin azalması, su kirliliğinin artması ve sıkça yaşadığımız büyük yangın, sel ve sarsıntı üzere afetlerde kriz idaresinin zayıflığı sonucu pak ve sağlam besine ulaşmak ve dolayısı ile halkımızın sağlıklı beslendiğini söylemek zordur.
“İNSANLAR BESİN MUHTAÇLIKLARINI KARŞILAYAMADIKLARI VAKİT BESİN GEREKSİNİMLERİ DEVLET TARAFINDAN KARŞILANMALIDIR”
1966 yılında kabul edilen Milletlerarası Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar Mukavelesi’nde, ‘Cinsiyeti ve yaşı ne olursa olsun, her insanın her vakit daima, kâfi, inançlı ve kültürel tercihine uygun besine yahut besin üretmek için gerekli araçlara ulaşma hakkı vardır. Beşerler besin muhtaçlıklarını kendi denetimlerinin dışında, engelli olma, yaşlılık, ekonomik yetersizlikler, hastalık, afet ya da ayrımcılık üzere durumlarda karşılayamadıkları vakit, besin muhtaçlıkları devlet tarafından karşılanmalıdır.’ denmektedir.
“TÜRKİYE, BESİN GARANTİSİNDE DÜNYADA EN ÇOK KAN KAYBEDEN 7’NCİ ÜLKE OLDU”
Bununla birlikte, The Economist tarafından derlenen besine ekonomik gücün yetmesi, erişebilme, kalite ve güvenlik, sürdürülebilirlik ve ahenk ögelerini içeren ‘Küresel Besin Teminatı 2022 Endeksi’nde Türkiye, 2012-2020 ortasında dünyada besin teminatında en çok kan kaybeden 7’nci ülke oldu. Türkiye, endeksin birinci hazırlandığı yıl olan 2012’de 36’ncı sırada yer alırken, 9 yılda 11 sıra kaybedip 47’nci sıraya geriledi. Her ne kadar Tarım ve Orman Bakanı efsane olarak nitelendirse de bir vakitlerin ‘gıdada kendi kendine yeten az ülkelerinden’ biri olan ülkemiz, halkının besin eserlerini ‘satın alabilirliği’ sıralamasında 65’inci sırada yer alarak, bırakın gelişmiş ülkeleri Botsvana, Şili, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün üzere pek çok ülkenin maalesef ki gerisinde kalmıştır. Besin kalitesi kategorisinde 45’inci, sel, yangın, sıcaklık artışı üzere faktörlerin ele alındığı doğal kaynaklar kategorisinde ise 53’üncü sıraya gerilemiş durumdayız.
“GIDA EGEMENLİĞİ PRENSİPLERİNE DAYALI BİR TARIM SİYASETİ DERHAL HAYATA GEÇİRİLMELİDİR”
Diğer taraftan, ziraî üretim planlamasındaki yanlış uygulamalar ve her yıl tesirlerini çok daha fazla görmekte olduğumuz global iklim değişikliğine bağlı yaşanan aksilikler, başka faktörlerle birlikte artmaktadır. Besin enflasyonunu tetikleyen; mazot, gübre, yem ve elektrik üzere temel girdi fiyatlarındaki artışlar, tarım alanlarının madencilik, güç, inşaat, sanayi üzere tarım dışı gayelerle kullanılması, köyden kente göç üzere etmenler, ziraî üretimin niceliğini ve niteliğini düşürmektedir. Besin güvenliği problemleri, sık sık yaşanan kitlesel besin zehirlenmeleri ve besin eserlerinde taklit/tağşiş teşebbüslerinin önlenmesi için hemen yeni tedbir ve uygulamalar hayata geçirilmelidir. Meralarımızın ve tarım topraklarımızın korunması, sürdürülebilir duruma getirilmesi, biyoçeşitliliğe ve mahallî tohumlarımıza sahip çıkıp su idaresi ve gübre kullanımına yönelik yeni çağdaş düzenlemeler ülkemizi ithalat sarmalından kurtaracaktır. Besin egemenliği prensiplerine dayalı bir tarım siyaseti derhal hayata geçirilmelidir.
“HEDEF SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM OLMALIDIR”
Çiftçiler, esnaf ve işçi halk kitleleri ekonomik olarak muhafaza altına alınmalıdır. Ziraî girdi fiyatlarının ucuzlatılmasıyla başlayacak ıslahat hareketi, getirilecek muafiyet ve özendirmelerle desteklenmelidir. Bitkisel ve hayvansal üretimi artıracak siyasetler uygulanmalı, toplumun istikrarlı beslenmesi için gereken hayvansal besin üretimi artırılmalıdır. Tarım ve besin alanında sürdürülebilirlik prensiplerinin oluşturulması ve uygulanması sağlanmalıdır. Tarımda üretime önemli takviyeleri olan, klâsik üretim girdilerini kullanan, biyolojik çeşitliliğin, besin egemenliğinin ve sağlıklı beslenmenin temel ögelerinden olan aile çiftçiliği desteklenmeli, besin güvenliğini sağlayacak biçimde, katma kıymetli eser üreten sistemlere ahenkleri özendirilmeli, toplumsal müdafaaya yönelik devlet siyasetleri geliştirilmeli ve ortaya çıkan eserlerin tüketiciyle buluşabileceği pazarlar yaratılmalıdır. Atılan her adımda, maksat sürdürülebilir üretim olmalıdır.
“GIDANIN EŞİT VE ADİL AĞITILMADIĞI BİR DÜNYA İNANÇLI DEĞİLDİR”
Tarımın, özgür piyasa şartlarına terk edilemeyecek kadar stratejik bir bölüm olduğu unutulmamalı, tarım açısından kâfi toprak büyüklüğü ve verimliliğine sahip ülkemiz; kendi öz kaynaklarına yönelmelidir.
İnsan Hakları Kozmik Beyannamesi’nde de belirtildiği üzere, insanların temel ihtiyacı olan besinin eşit ve adil dağıtılmadığı bir dünya inançlı değildir. Yaşamak nasıl bir insan hakkı ise sağlıklı, inançlı ve kâfi besin ile pak suya, kolay kolay ve sürdürülebilir bir biçimde ulaşabilmek de bir insan hakkıdır. Bunu sağlamak kamu otoritelerinin en kıymetli vazifelerinden biridir. Besine erişim bir sorun ve telaş kaynağı olmaktan çıkarılmalıdır. En temel ve ertelenemez gereksinim olan besinin, herkes için basitçe, gereğince, sürdürülebilir formda ve ekonomik olarak erişilebilecek duruma getirilmesi mecburidir. Başta iktidar olmak üzere yetkili tüm kurum ve kuruluşları asli misyonlarını yerine getirmeye ve tahlilin bir kesimi olmaya davet ediyoruz.”
“23 NİSAN’DA ÇOCUKLAR İÇİN HAZIRLADIĞIMIZ SAĞLIKLI BESLENMELERİ İKRAM EDECEĞİZ”
Üzümcü, “Deprem bölgesindeki son durum nedir ve bölgedeki çalışmalarınız nelerdir” sorusuna şu cevabı verdi:
“Gıda firmaları özelindeki sanayi kuruluşlarının bir an evvel devreye geçirilmesi için tekrar o sanayi kuruluşlarında kendi birlikleri vasıtasıyla hem yetişmiş işçi manasında hem de öbür çalışanlar olarak hasarların giderilmesi manasında çalışmalar olduğunu biliyorum. Bizler de Besin Mühendisleri Odası olarak bölgedeki besin mühendisi gereksinimi konusunda kendileriyle irtibata geçtik, bu mevzuda dayanaklarımız oldu. Yeniden zelzele bölgesinde oda olarak bizlerin gerek birinci anlarda besin temini gerek orada kurulmuş olan mutfaklarda vazife alacak besin mühendisi arkadaşlardan istekli çalışabilecek olanları duyurarak ve bölgeye göndererek katkımız oldu. Bilhassa çocukların ve gelişim çağında olan gençlerin düzgün ve sağlıklı beslenmesi, hayvansal besinleri tüketmesiyle paraleldir. Hayvansal besinler, gereğince tüketilmediğinde ileride geri dönüşü olmayan mental ve fizikî eksikliklere neden olabilmektedir. Bunu her ortamda lisana getirdiğimiz üzere, tekrar zelzele bölgesine yönelik bilhassa çocukların gelişimine takviye olmak gayeli bir aktiflik düzenledik. 23 Nisan münasebetiyle bu pazar günü Kahramanmaraş’ın Nurhak ilçesinde çocuklar için hazırladığımız sağlıklı beslenme çantalarını kendilerine armağan edeceğiz.”
“DEPREM BÖLGESİNDEKİ BİRÇOK TARIM YERİ MOLOZLARLA KİRLETİLMEKTE”
Yönetim Heyeti Üyesi Esef Özay ise “Deprem bölgesinde molozların tarım toprakları, sulak alanlar ve dere yataklarına dökülmesinin besin güvenliğini nasıl tehdit ediyor” sorusuna şu cevabı verdi:
“Moloz yığınları, ziraî alanlara yahut sulama havzalarına döküldüğü vakit yağmur sularıyla tekrar insanların içme suyuna karışabilecek çok tehlikeli hususlar içeriyor. Şu an bölgedeki en büyük meselelerden birisi bu. Bölgede birçok ziraî arazi bu biçimde kirletilmekte. Önümüzdeki yıllara dair bir sorun olarak karşımıza çıkabilecek bir durum oluşturmakta. Bilhassa molozların dökülme alanları insanların hem besin üretim alanlarından hem sulama havzalarından hem de insanlardan da uzak olmalı. Bu molozlar insanların barındığı yerlerin çok yakınlarına dökülüyor. Yetkilileri buradan tekrar uyarmak lazım. Az bir yığın değil, tonlarca, milyonlarca kamyon eser dökülecek. Geleceğimiz için yanlışsız yer seçmek çok değerli.”
“BAKANLIĞIN TAKLİT/TAĞŞİŞ YAPILAN ESER LİSTESİNİ YAYINLAMASINI İSTİYORUZ”
Özay, taklit/tağşiş eserlere ait şu açıklamayı yaptı:
“Gıda enflasyonunun yarattığı sonuçlardan birisi de taklit/tağşiş dediğimiz hileli, uydurma yahut insan sıhhatine ziyan verebilecek besin eserlerinin piyasada enflasyona bağlı olarak artması. İnsanların ceplerindeki gelirle besine ulaşamayınca daha düşük fiyatlarla piyasaya bu çeşit eserlerin sürülmesi bu periyotlarda tekrar dikkat edilmesi gereken bir öge. Tarım ve Orman Bakanlığı geçen yıl mart ayında taklit/tağşiş yapan firmaların listesini yayınlamıştı. Bir yıldır bu listeyi yayınlamıyor. Bir an evvel bakanlıktan bu listeyi yayınlamasını talep ediyoruz. Zira bu, birebir vakitte halkın şeffaf bir formda uyarılmasıdır. Hile, sahtekarlık yapan firmaları halkın gözünde uyararak halkın o firmaların eserlerinden uzak durmalarını sağlayan bir uygulamaydı. Biz besin enflasyonunun olduğu bu süreçte, bu eserlerin sayısının da arttığını düşünüyoruz.
“BAKANLIĞIN GEREKLİ FAAL KONTROLÜ YAPMADIĞINI GÖRÜYORUZ”
Bakanlık yaptığı açıklamada, 1 milyon 300 bin kontrol yaptığını söylüyor. Lakin piyasaya baktığınız vakit kodekse karşıt, taklit/tağşiş yapıldığı bariz gözle görülen eserler satılmakta. Bakanlığın bilhassa bu merdiven altı işletmelerin kontrolünü bir an evvel, sayısı değerli değil tesirli halde, yapması kıymetli. Piyasada merdiven altı üretim yapan firmaları bulup, ortaya çıkarıp kapatması ve gerekli cezai süreçleri yapması gerekiyor. Bakanlığın bu hususta kâfi denetçi istihdam etmediği için gerekli aktif kontrolü yapmadığını görüyoruz.”
“TAKLİT BESİN ESERLERİNİ ENGELLEMEK İKTİDARIN BİRİNCİ SORUMLULUĞU”
Üzümcü, taklit/tağşiş eserlere ait şunları ekledi:
“Gıda fiyatlarının çok artması sonucu bilhassa taklit/tağşiş, yani hile karıştırılan besinlerin piyasada çok arttığını hem kendi gözlemlerimizle hem de yapılan çalışmalarla görebiliyoruz. İşin makus tarafı halkımız da bunu bildiği halde öteki bir dermanı olmadığı için bu eserlere ne yazık ki yönelebiliyor. Bunu önlemek tekrar iktidarın, ülkeyi yönetenlerin birinci sorumluluğu. Öncelikle bu taklit/tağşiş yapılan, hileli, geçersiz besinlerin üretimine göz yummamalı. Bunlar engellenmeli ve tıpkı vakitte halkımızın alım gücünü artırmalı ki kaliteli, kodekse ve yasa yönetmeliklere uygun besinleri tüketmesi sağlansın.”