BAE’nin gazı Çin yuanıyla fiyatlandırması dolar üzerindeki baskıyı artırıyor

Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE), doğal gazı Çin’in para ünitesi yuan ile fiyatlandırması, global ticarette hakim pozisyonda bulunan ABD doları üzerindeki baskıyı körüklüyor.

Suudi Arabistan petrolünün bir kısmını Çin yuanıyla fiyatlandırma açılımında öncü olmasına karşın bu alanda birinci olarak BAE adım attı.

Şanghay Petrol ve Doğal Gaz Borsası 28 Mart’ta Çin Ulusal Açık Deniz Petrol Şirketinin (CNOOC), memleketler arası ticarette birinci defa yuan kullanarak Fransız Total Energies şirketi ile sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ticareti gerçekleştirdiğini açıkladı. Bu ticaretin BAE’den ithal edilen yaklaşık 65 bin ton LNG’yi içerdiği aktarıldı.

BAE’nin sıvılaştırılmış gaz ihracatının bir kısmını Şanghay Borsası’nda yuan cinsinden fiyatlandırmaya devam edip etmeyeceği şimdi açıklanmadı. Yoksa bu adım yalnızca ABD’nin yansısını ölçmek için mi atıldı, bilinmiyor.

Çin Devlet Lideri’nin petrol ve gazın yuan ile fiyatlandırılması çağrısı

Çin Devlet Lideri Şi Cinping, aralık ayında Suudi Arabistan ziyareti sırasında Körfez ülkelerine Şangay Borsası’nda petrol ve gazın yuan cinsinden fiyatlandırılması davetinde bulunmuştu.

Riyad, Çin Devlet Lideri’nin davetine çabucak cevap vermedi lakin bundan yaklaşık bir ay sonra Suudi Arabistan Maliye Bakanı Muhammed el-Cedan, ülkesinin “ABD doları dışındaki başka para üniteleriyle de ticaret yapabilmek gayesiyle görüşmelere açık olduğunu” duyurdu.

Suudi Arabistan, insan hakları belgeleri ve petrol üretimini artırma talepleri nedeniyle ABD baskısını üzerinde hisssetmeye devam ederken vakit zaman yuan cinsinden petrol fiyatlandırma kartını sallamayı bırakmıyor.

Petrolün dolar üzerinden fiyatlandırılması, 1971’de altından kopan ABD para ünitesini ve ona olan global talebin azalmasını nasıl engellediyse, Suudi Arabistan ve başka Körfez ülkelerinin de petrolün dolarla fiyatlandırılmasından vazgeçip farklı bir para ünitesine geçmesiyle doların yine güç kaybetmesi mümkün.

ABD Hazine Bakanlığı eski müsteşarı Monica Crowley, Fox News’e yaptığı açıklamada, “Suudi Arabistan üzere OPEC ülkelerinin de öbür para ünitelerinde petrol satmaya karar vermesi, ABD ekonomik sisteminin çökmesi ve büyük bir felaket manasına gelir.” ihtarında bulundu.

ABD Merkez Bankasının (Fed) enflasyonu dengelemek için faiz oranlarını yükseltmeye devam etmesi, sıcak sermayenin yüksek getirili ABD tahvilleri satın almak için Asya, Orta Doğu ve Latin Amerika’da gelişmekte olan piyasalardan kaçışına neden oldu.

Ülkelerin para üniteleri ve ekonomileri bu durumdan ziyan görürken, ziyana giren ülkeler, alışverişlerinde ulusal para üniteleri ile süreç yapmayı gündeme aldı.

BRICS ülkeleri dolardan vazgeçme yolunda

Latin Amerika’nın en büyük iktisadı Brezilya’nın Çin ile yıllık yaklaşık 150 milyar dolar fiyatındaki ticaretinde yuan ile süreç yapma kararı ABD’de nakdî bir sarsıntı tesiri oluşturdu.

BAE’ye ilişkin bir sıvılaştırılmış gaz sevkiyatının yuan ile yapılmasının karara bağlanmasından bir gün sonra atılan bu adım, doların ticari süreçler üzerindeki inhisarının sona ermesinin ve en önde gelen rakibi olan yuanın yükselişinin başlangıcına işaret ediyor.

Çin haber ajansı Xinhua, Brezilya Merkez Bankasına nazaran, yuanın avroyu geride bırakarak Brezilya’daki en büyük ikinci rezerv para ünitesi haline geldiğini aktardı.

Brezilya, Luiz Inacio Lula da Silva’nın 2022’de tekrar iktidara gelmesinin akabinde başka BRICS ülkelerindeki (Çin, Rusya, Hindistan ve Güney Afrika) ortaklarıyla yakınlaştı.

Doların hegemonyasına son verme konusunda istekli olan BRICS ülkeleri de bu bahiste birçok tedbir aldı.

Batılı ülkelerin Ukrayna’daki savaş nedeniyle ekonomik yaptırım uyguladığı Rusya’nın Devlet Lideri Vladimir Putin, “Rusya ile Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri ortasındaki süreçlerde yuan kullanılmasına” dayanak verdiğini açıkladı.

Dünyanın petrol ve gaz devlerinden birinin dış ticaretini yuan üzerinden fiyatlandırması, Çin para ünitesinin ABD dolarına alternatif olarak yükselişini daha da hızlandıracak yahut en azından global ticaret üzerindeki hakimiyetini kıracak değerli bir adım.

Batı ve Arap medyasında yer alan haberlere nazaran Hindistan, Rus petrolünün devasa ithalatının bir kısmını dolar yerine BAE dirhemiyle ödemeye başladı. BAE para ünitesi dolara bağlı olmasına karşın, istikrarı sayesinde kur sepetinde global bir ticaret para ünitesine dönüşmesi ihtimal dahilinde.

Rusya Devlet Lideri Putin’in 2022 yazındaki “BRICS kümesi ülkelerinin kur sepetine dayalı alternatif bir milletlerarası para ünitesi oluşturmaya hazırlanması” tarafındaki açıklaması anımsanırsa, bu, “doların gücü ve bunun iktisat üzerindeki olumsuz tesirleriyle mücadele” için BRICS kümesi ülkelerin önündeki seçeneklerden biri olmaya aday.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergev Lavrov ocak ayında bu kanıyı onaylayarak ağustosta düzenlenecek BRICS tepesinde ortak para ünitesi konusunun ele alınacağını söyledi.

Dünya iktisadının yaklaşık yüzde 23’ünü oluşturan BRICS ülkelerinin ortak bir para ünitesi belirlemesi, global ticaret ve rezerv para ünitesi olan dolar üzerinde daha fazla baskı oluşturacak.

ASEAN da dolara bağımlılığı azaltmak istiyor

ABD, Çin, Japonya ve Almanya’dan sonra dünyanın beşinci; Asya’nın ise üçüncü büyük iktisadına sahip “Güneydoğu Asya Uluslar Birliği” de (ASEAN) ticari süreçlerde dolara bağımlılığı azaltmanın yollarını arıyor ve kendi ortalarında ulusal para ünitelerini kullanmak istiyor.

Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur’un yanı sıra Brunei, Vietnam, Laos, Kamboçya ve Myanmar olmak üzere toplam 10 kurucu üyesi bulunan ASEAN’ın Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Liderleri, bu bağlamda, finansal süreçlerde dolar, avro, yen ve sterline bağımlılığın azaltılması ve mutabakatlarda lokal para ünitelerine geçişi görüşmek üzere 28 Mart’ta Endonezya’da bir ortaya geldi.

ASEAN Briefing sitesindeki habere nazaran, Kasım 2022’de Endonezya, Malezya, Singapur, Filipinler ve Tayland ortasında ticaretin ulusal para üniteleriyle yapılması konusunda muahedeye varmıştı.

Öte yandan Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Güney Kore ekonomilerini kapsayan Asya Kaplanları’nın da kendi ortalarındaki ticarette mahallî para ünitelerine yönelmesi, global ticarette dolar üzerindeki baskıyı artırıyor.

Dünya dolara itimadını kaybederse ne olur?

Washington, doların global hakimiyetinin sarsılmasına yönelik gelişmelere tasayla yaklaşıyor.

ABD, gelişmekte olan ülkelerin birçoklarının iktisadına verdiği ziyana bakmaksızın enflasyonu dizginlemek için üst üste dokuzuncu sefer faiz artırımına gidiyor.

Dolara yönelik global talep düşerse, doların pahası zayıflayacak, enflasyon da yükselecektir. Lakin ABD Merkez Bankası faiz oranlarını sonsuza dek yükseltemez ve daha büyük ölçülerde “yeşil kağıt” basamaz. Aksi takdirde ülke iktisadı zayıflayabilir, enflasyon yükselebilir ve hatta 1929 Büyük Buhranı’nda olduğu üzere iktisatta sakinliğe hatta krize yol açılabilir.

ABD’nin borcu geçen yılın sonunda 31,4 trilyon dolara ulaştı. Bu, gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 125’ine denk geliyor. Şayet dolar global talebini kaybederse ve dünyadaki büyük ekonomiler dolara alternatifler getirirse bu durum çok fazla ABD tahvilinin satışına yol açacak ve borçları ödenemez bir noktaya gelecektir.

Bu, bilhassa 1971’de doların altına dönüştürülebilirliğini kaldırılmasıyla ABD iktisadının artık muadil sağlam pahaya sahip olmamasından sonra ABD’nin tasa ettiği en makus senaryo.

Doların gücü, ülkenin askeri ve ekonomik gücü ile siyasi tesiriyle ilişkili “manevi” bir temel üzerine konseyi.

Ülkelerin, şirketlerin ve bireylerin ABD iktisadının gücüne “güvenleri” onları dolara güvenmeye yönlendirir ve krizler karşısında doları ihtiyati bir para ünitesi haline getirir.

Washington, bu güç ve nüfuz aracılığıyla 1971’de Körfez ülkelerini petrolü dolar üzerinden fiyatlandırmaya ikna etti ve bu dünyanın ABD para ünitesine itimadını pekiştirerek onu bir ticaret ve rezerv para ünitesi haline getirdi.

Ancak dünya ABD’nin ekonomik ve askeri gücüne, siyasi tesirine “güvenini” kaybederek ticaret ve rezerv için alternatif para ünitelerine yöneldiği anda dolar parlak günlerini kaybedecek, yıldızı sönmeden evvel makul bir periyot global ticarete hakim olan sterlin ya da öbür para üniteleriyle emsal bahtı paylaşacak.