AYM’NİN UYGAR KANUNDA YAPTIĞI DEĞİŞİKLİK ‘DEVRİM’ NİTELİĞİNDE?

ERZURUM Barosu avukatlarından Selçuk Yıldız, Anayasa Mahkemesi (AYM) kararı ile Türk Uygar Kanunu’nun 187’nci Maddesi’ndeki ‘Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; lakin evlendirme memuruna yahut daha sonra nüfus yönetimine yapacağı yazılı müracaatla kocasının soyadının önünde, evvelki soyadını da kullanabilir’ kararının, eşitliğe karşıt bulunarak iptal edilmesinin ihtilal niteliğinde olduğunu söyledi. Sosyolog, eğitimci ve birebir vakitte Palandöken Bayan Kooperatifi İdare Heyeti Lideri Işılay Çakır ise, “Bence bir bayan olarak hoş bir yasa. Şayet bir bayanın evlenmeden evvel bir mesleği varsa ve o mesleğiyle de soyadıyla tanınıyorsa birlikte kullanılmasında hiçbir sakınca yok, hatta bir gereklilik diye konuştu.

Avukat Selçuk Yıldız, Türk Uygar Kanunu’nun tüm aile bireylerinin tek bir soyadı taşıyarak öteki ailelerden ayırt edilebilmesi ve ailevi bağın güçlü tutulması maksadıyla ailenin kullandığı soyadında tek bir soyadı kullanılmasının jenerasyonların belirlenmesinde bir seçim hakkı tanınmadığını söyledi. Kanun koyucunun aile birliği ve bütünlüğünü korumak, aile bağlarını güçlendirmek gayesiyle toplumsal cinsiyet eşitliğine alışılmamış olarak, eşlerden birine öncelik tanıdığını ve seçimi erkeğin soyadından yana kullandığını vurgulayan Yıldız, şöyle konuştu: “Burada bir takdir yetkisi kelam hususudur. Soyadı, jenerasyonların belirlenmesinde bu kadar ehemmiyet arz etmesine karşın bilhassa evlenme ve boşanma durumunda Türk Uygar Kanunu uyarınca bayanın soyadı değişmektedir. Aslında bu değişikliklerde bayana pek de seçim hakkı tanınmadığını görüyoruz. Mevcut durumda evlenen bayanın fakat talep ettiği takdirde, evlendirme memuruna yahut daha sonra nüfus yönetimine yapacağı yazılı müracaat ile evvelki soyadını kocasının soyadından evvel gelecek halde taşımaya devam edebilir. Boşanma durumunda ise hakim müsaadesiyle bayan, boşandığı kocasının soyadını kullanmaya devam edebilir. Bu noktada bilhassa AİHM kararlarına baktığımızda kanun koyucunun yüklediği manadan daha farklı bir mana yüklediğini görüyoruz. Soyadı, bayanları gerek mesleksel ömründe gerekse de toplumsal ve kültürel ömründe dış dünyada tanınmasını sağlayan bir işlev üstlenmektedir.

‘MEVCUT DURUMUN, CİNSİYET AYRIMCILIĞI YARATTIĞI DÜŞÜNÜLÜYOR’

743 sayılı yürürlükten kaldırılan Uygar Kanunu’nda, meskenin reisinin koca olduğu niyetinden hareketle aile fertlerinin kocanın soyadını taşıması prensibinin benimsendiğini belirten Avukat Yıldız, ‘4721 sayılı Türk Uygar Kanunumuza baktığımızda ise eşlerin evlilik birliğini beraberce ve ortaklaşa yürüttükleri sonucuna varıyoruz. Özü prestijiyle kadın-erkek eşitliğini sağlamaya çalışsa da pratikte bunun pek de karşılığının olmadığını görüyoruz. Zira aile birliğinin korunması fikrinin daha ağır bastığı sonucuna varıyoruz. Bu nedenle mevcut uygulamanın toplumsal cinsiyet ayrımcılığı yarattığı ve Anayasa’da belirlenen eşitlik prensibine karşıt olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne yapılan müracaat oy çokluğu ile kabul edildi. Çünkü Uygar Kanun soy isim açısından erkek bakımından tam bir muhafaza sağlarken, bayan bakımından bu muhafazayı sağlamamaktadır. Uygulama yürürlüğe girdikten sonra bayanlarda öbür bir sürece gerek kalmaksızın kendi soy isimlerini kullanabilecekler. Bu da AYM’nin Uygar Kanun’da yaptığı değişiklik ‘devrim’ niteliğindedir” dedi. Yıldız, AYM kararının 9 ay sonra yürürlüğe gireceğini ve bu müddetin akabinde dava açmaksızın evli bayanların yapacakları müracaatla yalnızca bekarlık soyadlarını alabileceklerini, ayrılan bayanların ise evvelden olduğu üzere hakim müsaadesiyle çocuklarının babalarının soy isimlerini taşıyabileceklerini söyledi.

‘MESLEĞİ VE SOYADIYLA TANINIYORSA GEREKLİLİK’

Sosyolog, eğitimci ve tıpkı vakitte Palandöken Bayan Kooperatifi İdare Heyeti Lideri Işılay Çakır, “Bence bir bayan olarak hoş bir yasa. Şayet bir bayanın evlenmeden evvel bir mesleği varsa ve o mesleğiyle de soyadıyla tanınıyorsa birlikte kullanılmasında hiçbir sakınca yok, hatta bir gereklilik. Lakin aile birliğinin devamı için, şayet bir bayan çalışmıyorsa kendi eşinin soyadıyla devam etmesi bence yanlışsız olan nokta. Ben değiştirmeyi düşünmüyorum, zira beni herkes birebir soyadımla tanıyor. Tabi ki babamın soyadı benim için çok değerli, taşımaktan gurur, onur duyarım. Lakin dediğim üzere şayet bir meslekte bu isimle tanınmamışsak eşimizin soyadıyla devam etmemiz benim için en hakikat, en manalı olan kısım olur” tabirlerini kullandı.

‘KADIN BİR SPORTMEN OLARAK ÇOK MUTLUYUM’

Milli atlet Sıla Kara ise ‘Bir ülkede bayanın spora katılma oranı o ülkedeki bayanın genel statüsünün mutlaki manada bir yansımasıdır. Ben de yaşamış olduğum bu coğrafyanın bir yansımasıyım. Bayan kimliğimle bu süreçte yaşamış olduğum birçok zorlukla birlikte, bugün spor mesleğimde bir yerlere gelip bir çok muvaffakiyet kazandım. Sindirilmiş bir bayan kimliğini bugün toplumda yıkmak için bayan kimliği ile vermiş olduğumuz çabayı hala daha sürdürürken ‘AYM nin almış olduğu kararla bayanlar artık evliyken kendi soyadını taşıyabilmesi’ bayan kimliğinin hak ettiği yerlere geldiğinin ve geleceğinin bir göstergesidir. Bayan bir sportmen olarak tüm bayanlar ismine çok keyifli olduğumu söylemek isterim dedi.

‘EŞİMİN SOYADINI TAŞIMAKTAN GURUR DUYDUM’

Erzurum Teşebbüsçü Bayanlar Derneği Lideri Araştırmacı Müellif Zekiye Çomaklı ise Anadolu bayanı olarak kendilerinin çok farklı dertleri olduğunu söyledi. Çomaklı, “Soyadıyla uğraşmak bizim aklımıza en son gelebilecek bir şey. Demek ki bu badireyi yaşayan bayanlarımız varmış ki bu gündeme gelmiş. Anadolu bayanı, Nene Hatunların Kara Fatmaların torunları 18-20 yaşında birebir yastığa baş koyduğu eşlerinin soyadını taşımaktan her vakit gurur duymuştur. Kâfi ki o eşler edepli, haysiyetli, namuslu, toplumda yeri olan eşler olsun. Yoksul olur, fakir olur, güçlü olur hiç değerli değil. O eş bizim başımızın tacıdır. Ama belirli bir yaştan sonra evlenen yahut çok büyük bir mal varlığı olup da o varlığının evlendiği vakit elinden gideceğini tahminen hesap eden hanımlar tarafından bu türlü bir şey gündeme getirildiyse hürmet duyarız. Ben şahsım bu türlü bir şeyi hiç düşünmedim. Koçak baba soyadım, Çomaklı olmaktan da 47 yıldır mutluyum” diye konuştu.

-Görüntü geçiliyor

Haber: Turgay İPEK/ERZURUM, (DHA)