ATB Lideri Çandır: “İnşaat için tarımdan vazgeçmeyelim”
Antalya Ticaret Borsası (ATB) Mart Ayı Meclis Toplantısı, Erdoğan Ekinci başkanlığında çevrim içi yapıldı. ATB idaresinin bir aylık çalışmasıyla ilgili üyelerin bilgilendirildiği Meclis’te ATB İdare Konseyi Lideri Ali Çandır; tarım, ekonomi ve gündeme ait değerlendirmelerde bulundu.
ATB Lideri Ali Çandır, zelzelenin akabinde yaşanan sel felaketinin herkesi derinden etkilediğini belirtirken, “Yaşadığımız felaketlerde hayatını kaybeden yurttaşlarımızı bir kere daha rahmetle anıyoruz. Yaralılarımıza da acil şifalar diliyoruz” dedi. Konuşmasında inşaat kesiminin son 5 yıldır küçüldüğünü, 2022 yılında da yüzde 8,41 küçüldüğünü belirten Çandır, gayrimenkul oluşturma için tarım alanlarından vazgeçilmemesi ikazında bulundu.
“‘Tedarikçim Zelzele Bölgesinden’ projesine destek”
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin zelzele bölgesindeki 11 vilayetteki şirketlerin daha süratli toparlanması gayesiyle başlattığı ‘Tedarikçim Sarsıntı Bölgesinden’ projesine dikkat çeken Çandır, proje ile sarsıntı bölgesindeki satıcıları alıcılar ile bir ortaya getirecek çevrimiçi bir platform oluşturulduğunu belirtti. Çandır, “Söz konusu platformda, kayıt ve listeleme süreçleri başta olmak üzere tüm süreçler fiyatsız olarak sunulmaktadır. Kampanyaya üyelerimizi ve kentimiz iş dünyasını dayanak olmaya davet ediyoruz” dedi.
“İnşaat için tarımdan vazgeçmeyelim”
2022 yılı ekonomik büyüme sayısının, yıllık yüzde 5,57 ilan edildiğini ve bu sayının 2021 yılının yarısından daha düşük olduğunu belirten Çandır; bu düşüşte baz tesirinin olmayışı kadar ekonomik performanstaki zayıflamanın tesiri olduğunu savundu. Antalya için büyük değer taşıyan hizmet bölümünün 2022 yılında yüzde 11,75 büyüme sağlamasına karşın 2021 yılının yarısından düşük bir performans gösterdiğini kaydeden Çandır, “Hizmet bölümünün en kıymetli alanı olan turizmde 2019 yılını yakalayamamış olmamız, bu düşük performansta değerli rol oynamıştır” formunda konuştu. İnşaat kesiminin son 5 yıldır küçüldüğünü, 2022 yılında da yüzde 8,41 küçüldüğünü belirten Çandır, gayrimenkul oluşturma için tarım alanlarından vazgeçilmemesi ikazında bulundu. Çandır, “Giderek artan şiddette küçülen bölümün arz kapasitesi de düşmektedir. Yeni gayrimenkuller oluşturmak için tarım alanlarından asla vazgeçmemeliyiz. O halde yapmamız gereken, mevcut yapı stokundaki ekonomik ömrünü tamamlamış olanların yerine güzelleştirilmiş yeni yapılar inşa etmek ve tarım dışı alanlarda yeni yapı stokları oluşturmaktır” diye konuştu.
“Antalya göç baskısı altında”
Antalya’da son yıllarda yaşanan yabancı yüklü göç baskısı olduğunu ve konut talebinde istikrarsız artış yaşandığını söyleyen Çandır, “Özellikle kimi semtlerimizde kiralık ve satılık gayrimenkul fiyatları inanılması güç artışlara uğramıştır. Birtakım mülk sahipleri için süreksiz bir rahatlama sağlasa bile şimdiden önemli mağduriyetleri ortaya çıkarmaya başlamıştır. Kimi semtlerimizdeki demografik yapı değişimleri de hissedilmektedir. Yabancı yerleşiklerin kentin iş hayatına girişleri de önemli artışlar kaydetmektedir. Ağır biçimde ticarete bahis faaliyetlerle uğraşanlar, yerleşik ticari geleneklerin değişime uğraması riskini ortaya çıkarmaktadır. Kentimizde yaşananlar devam edip gidecekse kesinlikle bu arkadaşlarımız için önemli bir ahenkleştirme faaliyetlerine gereksinim duyulduğunu görmemiz gerekmektedir” sözlerini kullandı.
İhracatta yaş meyve zerzevat farkı
2022 yılında ihracat yüzde 9,06 artarken, ithalatın yüzde 7,90 arttığını belirten Lider Ali Çandır, 2022’de ihracat ile ithalat ortasındaki farkın süratle kapandığına dikkat çekti. Çandır, “Nitekim 4. çeyrekte ihracatın büyümeye katkısı yüzde 3,3 ile küçültücü istikamette olmuştur. En son 2008 yılı 4. çeyreğinde ihracat bu türlü bir tesire sahip olmuştu” dedi. Antalya’nın ihracatının 2022 yılında toplamda ülke ortalamasının üzerinde artarken, tarım ve hayvancılıktaki performansın ülke ortalamasının altında kaldığını kaydeden Ali Çandır, ziraî ihracattaki düşüşe dikkat çekti. 2023 yılında daha uygun bir ziraî ihracat performansı beklediğini söz eden Çandır, şunları söyledi:
“İlan edilen son bilgilere nazaran 2023 Şubat ayı ihracatımız 2022 Şubat ayına nazaran yüzde 15 artışla 192 milyon dolara, ihracatımızın yüzde 65’ini oluşturan tarım kesimimizin ihracatı ise yüzde 30 artışla 124 milyon dolara ulaştı. Emek veren tüm üretici, tüccar ve ihracatçılarımıza teşekkür ediyorum. Bu artışta tesirli olan yaş zerzevat meyve kesiminin kentimiz toplam ihracatından aldığı hisse, Şubat ayında yüzde 46’ya, yılın birinci iki ayında ise yüzde 44’e yükselmiştir.”
URGE projeleri
Üyelerinin ziraî ihracatta bilgi, birikim ve ihracat sayılarını artırmak için Antalya Ticaret Borsası olarak çalışmalar yürüttüklerini anlatan Çandır, Ticaret Bakanlığının takviyesi ile yaş meyve zerzevat kesimi bahisli Ur-Ge projesini başarılı bir halde devam ettirdiklerini söyledi. Çandır, Kasım ayında Tayland’ı ziyaret eden üyelerin 27 kişilik bir heyet ile Litvanya, Letonya ve Estonya’yı ziyaret ettiğini hatırlatırken, “Önemli görüşmelerde bulunduklarını aktaran üyelerimizin emeklerinin ticarete ve Ar-Ge’ye dönüşmesini diliyorum” tabirlerine yer verdi.
“Tarım, kentimiz ve ülkemiz için hayati stratejik birinci sektördür”
2022 yılında tarım bölümünün yüzde 0,62 büyüdüğünü, 2021 yılındaki yüzde 2,94 küçülmenin akabinde ilan edilen bu düşük büyümenin tarımın darboğazdan geçtiğini gösterdiğini söyleyen Lider Çandır, şöyle devam etti:
“Aslında genel ekonomik eğilimle uyumlu olmayan tarım bölümü, 2022 yılında kendi içindeki ortalamadan da sapma göstermiştir. Yılın birinci çeyreğinde yüzde 1,5 ve ikinci çeyreğinde yüzde 2,0 küçülmesine karşılık üçüncü çeyrekte yüzde 2,3 büyümüş, dördüncü çeyrekte ise tekrar yüzde 0,3 küçülmüştür. Bir yıl içerisindeki üçer aylık periyotlardan oluşan 4 çeyrekte bu derece dalgalanma yaşadığımız yıllar nadiren yaşanmıştır. 2022 yılında tarım dalımızın en düzgün ve en makus çeyrekleri ortasındaki farkta sıra dışı büyüyen bir dalgalanma gözlenmiştir. Tarım dalında yılın en yüksek ve en düşük çeyrekleri ortasında ortalama 4,7 kat fark olurken, 2022 yılında bu fark 5,3 kata yükselmiştir. Yani dönem farkı ortasındaki dalgalanma uzunluğu artmıştır. Bilhassa küçülme ya da sakinlik periyodunda yaşanan bu durum, düşük dönem kıymetinin ortalama altında seyretmesi ile gerçekleşmiştir. Halbuki yüksek dönem kıymetinin ortalama üstünde seyretmesi izafî olarak daha kabul edilebilir bir durumdur. Her vakit belirttiğim üzere tarım, kentimiz ve ülkemiz için hayati stratejik birinci kesimdir. Bu tespiti her ortamda ve fırsatta yapmaktan bıkmadım. Tek istediğim, tarıma hak ettiği kıymetin, bedelin ve prestijin gösterilmesidir. Bunu lafta değil siyasetlerde ve icraatlarda görmek istiyoruz.”
2022 yılında ziraî girdi fiyatlarının ortalama yüzde 116, ziraî üretici fiyatlarının yüzde 131 ve Antalya meyve zerzevat fiyatlarının yüzde 119 arttığını belirten Çandır, “Antalya hallerinde yaşanan ortalama yıllık fiyatlar, ziraî üretici fiyatlarının yüzde 11 altında kalmıştır. Girdi fiyatlarındaki artışa yakın bir seviyede gerçekleşmiştir. Yani Antalya hallerindeki yıllık ortalama fiyat artışı, ülke ortalamasının hayli altında kalmıştır” diye konuştu. Ülke genelinde ziraî faaliyetlerindeki fiyat hareketliliğine bakıldığında son 7 yılın 3’ünde girdi fiyatlarının üretici fiyatlarının üzerinde gerçekleştiğini anlatan Çandır, “Üçünde ise üretici fiyatları, girdi fiyatlarından bir ölçü yüksek gerçekleşmiştir. Lakin burada unutmamak gerekir ki, ziraî faaliyette bulunanların tek maliyet kalemi girdilerden ibaret değildir. Toplam maliyetin yaklaşık üçte biri girdilerden oluşurken kalanı personellik, kira, faiz üzere kalemlerden oluşmaktadır. Bu kalemlerdeki yükselişler ise girdi kalemlerinden daha az değildir. Yani toplam maliyet-gelir istikrarında, ziraî faaliyette bulunanlar daima kayıplar yaşamaktadır” halinde konuştu.
“Sorunların tahlili için çalışıyoruz”
Antalya Ticaret Borsası olarak tarım kesiminin problemlerine bilimsel ve gerçekçi temellere dayalı tahlil teklifleri geliştirdiklerini ve ilgili kurumlarla paylaştıklarını kaydeden Lider Ali Çandır, geçen yıl zirai karantina fiyatlarına yapılan artırımın düzeltilmesi için teşebbüste bulunduklarını, domates ihracatına getirilen yasağa karşı da Tarım Kurulunun paydaşlarıyla çabucak toplanarak itirazda bulunduklarını anlattı. Çandır, yasak kararının ziraî üretim ve ticaretine olumsuz yansımalarını rapor haline getirip karar vericilere sunduklarını anlattı. Çandır, “İhracat yasağının kaldırılmasına yönelik talebimizi açık ve net olarak ilettik. Kısa müddette gerçekleşen sonuç, tüm kentimizin birlikte hareket etmesinin bir sonucu olmuştur” dedi. Lider Çandır, Tarım Kurulu paydaşlarına ve emeği geçen herkese teşekkür etti.
“Bulgaristan hududunda tır kuyrukları uzuyor”
Bulgaristan’dan geçişlerde Kapıkule Hudut Kapısı’nda Bulgaristan kaynaklı yaşanan laboratuvar sıkıntısının yaş meyve zerzevat ihracatını olumsuz etkilediğini belirten Çandır, “Bu mevzuda kalıcı bir tahlil bekliyoruz. İhracatın ağırlaştığı periyotlarda artan sevkiyatlara bağlı olarak yavaşlayan tahlil sonuçları, tır kuyruklarının yine başlamasına ve hudutta bekleme müddetinin uzamasına neden olmaktadır. 2022 Ağustos ayından itibaren devam etmekte olan bu durum, domates başta olmak üzere yaş zerzevat üzere çabuk bozulabilir eserlerin ihracatında önemli sıkıntılarla karşı karşıya kalmamıza neden olmaktadır. Sorunun bir an evvel kalıcı olarak çözülmesini ve eserlerimizi problemsiz ihracat etmeyi diliyoruz” sözlerini kullandı.
“İhracatı yasaklamak ticareti geriletir”
Süt, krema, patates, kuru soğan, fasulye, tereyağı ve kırmızı mercimek için ihracat yasağının kaldırıldığını, bu eserlerin ihracatı kayda bağlı mallar listesine alındığını ve eserlerin ihracatına denetimli müsaade verileceğini belirten Çandır, ihracat yasakları ve kısıtlamaların ticareti gerilettiğini söyledi. Çandır, “İç piyasada fiyatları düşürmek için ihracatı tümüyle yasaklamak ticaretimizi geriletir. Yasaklama kararlarıyla yıllarca emek verilerek kazanılan pazarlar ülke olarak bir günde elimizden gidiyor. Kaldı ki ihracat iç pazarda üreticinin sigortasıdır. İhracatı yasaklamak yerine üretimi artıracak dayanak ve teşvik edici siyasetler geliştirmelidir. Karar vericilerin yasaklama kararı almadan evvel dal görüşlerine başvurmalarını ve daha dikkatli davranmalarını diliyoruz” diye konuştu.
“Deprem bölgesinde tarım alanları korunsun”
Mart 2023 tarihli sarsıntı bölgesi raporunu hatırlatan Çandır, sarsıntı bölgesinde tarım ve hayvancılıkla ilgili hasarın 24,5 milyar TL olduğuna dikkat çekti. Çandır, “Ülkemiz tarımın ekonomik manada yüzde 15’ini oluşturan bölgede yeni açılacak taş ocaklarının tarıma ziyan vermemesi ile yıkılan kentlerin tekrar dizaynında tarım alanları dışarıda kalmasını diliyoruz” dedi.
“Tarım alanları da çöpten korunsun”
“Orman Kanunu”nda yapılan değişiklikle, orman alanlarına hafriyat, çöp ya da atık üzere ziyanlı husus dökme kabahatinin orman hatası çerçevesine alındığına dikkat çeken Lider Çandır, tarım alanlarına benzeri ziyanlı unsur dökme işinin de tıpkı çerçeveye alınmasını istedi. Lider Çandır, ilgili kanunda, üretimden evvel üreticilerin bakanlıktan müsaade alması, müsaadesiz olanlara ceza verilmesi, bakanlık tarafından belirlenen eserler için mukavele mecburiliği getirilmesi, mukavelelerde tarım sigortası zaruriliği getirilmesi, ziraî desteklemelerde Çiftçi Kayıt Sistemi yerine bakanlıkça belirlenen kayıt sistemi zaruriliği getirilmesi, iki yıl üst üste ekilmeyen tarım yerinin bakanlıkça kiraya verilmesi üzere düzenlemelerin getirildiğini hatırlattı. Çandır, şunları söyledi:
“Her şeyden evvel belirtmeliyim ki, bu türlü bir kanunun en başına çerçeveli ve gerçekçi bir tarım envanteri çalışması mecburiliği yazılmalıdır. İkinci olarak bu cins düzenlemeler etaplar halinde ve makul bir mühlete yayılarak gerçekleştirilmelidir. Üçüncü olarak üretim planlamaya uymamanın cezaya değil motivasyona muhtaçlığı vardır. Yani kapsayıcı ve gerçekçi bir planlamaya ahenk desteklenmeli, teşvik edilmeli yahut özendirilmelidir. Dördüncü olarak düzenlemede çok yıllık ve tek yıllık eserler farklı değerlendirilmeli ve mevcut çok yıllık eserler korunmalıdır. Beşinci husus, mukavele kaidelerine uymamanın kaideleri düzenlemede son derece net ve somut formda belirtilmelidir. Kelam konusu kanunda burada özetle belirttiğim konular yer almamaktadır. Bu haliyle önemli problemler oluşturma potansiyeline sahip bulunmaktadır. Kanunlar çıkarılmadan evvel kesim paydaşlarıyla önemli ve geniş planlı çalışmaların yapılması ülkemiz tarımı için daha yararlı olacağını düşünmekteyiz.”
Hasyurt Tarım Fuarı 26 Nisan’da başlıyor
Antalya’da ziraî üretimin kalitesinin yükselmesi, üreticilerin bilgi, marifet ve ufkunun daha fazla gelişmesi için çalıştıklarını söyleyen Lider Çandır, “Antalya Tarım Kurulumuz, mahallî idarelerimiz ve oda borsalarımızla Türkiye’nin birinci tarım fuarı olma özelliğini taşıyan Hasyurt Tarım Fuarı’nı bu yıl 26’ncı defa 26-29 Nisan tarihlerinde Finike’de düzenleyeceğiz. Fuarımıza, sizleri, üyelerimizi ve tüm hemşehrilerimizi bekliyoruz” dedi.
Mecliste üyeler dallarıyla ilgili değerlendirmelerde bulundu. – ANTALYA