Anayasa Mahkemesinin 61. kuruluş yıl dönümü hasebiyle merasim düzenlendi

Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, demokratik Cumhuriyetin geleceğinin kuvvetler ayrılığı prensibi kapsamında yargı bağımsızlığına bağlı olduğunu bildirdi.

AYM Şanlı Divan Solonu’nda düzenlenen Anayasa Mahkemesinin 61. Kuruluş Yıl Dönümü Merasimi’ne, Arslan’ın yanı sıra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CHP Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu, Yüksek Mahkemenin üyeleri ve işçisi ile hukukçular katıldı.

Arslan, buradaki konuşmasında, bu yıl Cumhuriyetin yüzüncü yılının kutlandığını, bu nedenle düzenlenen etkinlikler kapsamında “Yüzüncü Yılında Cumhuriyet ve Anayasa Yargısı” ismiyle de bir sempozyum düzenleneceğini tabir etti.

Anayasanın vakit ve yer içinde oluşan, gelişen ve yaşayan bir kimliği olduğuna işaret eden Arslan, anayasal kimliklerin başta anayasayı yorumlama ve uygulamakla vazifeli anayasa mahkemeleri olmak üzere hukukî ve siyasal aktörlerin kararlarıyla şekillendiğini lisana getirdi.

“Türk anayasa kimliğinin en belirleyici niteliği hukuk devletidir.” tabirlerini kullanan Arslan, şöyle devam etti:

“Türkiye Cumhuriyeti, ulusal egemenliğe, kuvvetler ayrılığına, adalete ve insan haklarına dayanan demokratik, laik ve toplumsal bir hukuk devletidir. Esasen Anayasa’nın kalan kısmı bir manada bu cümlenin hatta hukuk devleti unsurunun açıklaması mahiyetindedir. Anayasa’nın 2’nci unsurunda Cumhuriyetin nitelikleri olarak belirtilen vasıfların tamamı birebir vakitte hukuk devletinin nitelikleridir. Anayasa Mahkemesi de hukuk devletini Anayasa’nın ana prensibi olarak yorumlamaktadır ve uygulamaktadır.”

Arslan, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin tıpkı vakitte toplumsal bir hukuk devleti olduğunu, Anayasa’nın 5’inci unsurunda de şahısların ve toplumun refah, huzur ve memnunluğunu sağlamanın devletin vazifeleri ortasında olduğunu kaydetti.

“Bireysel müracaat hakkı dönüm noktasıdır”

Bireysel müracaat hakkının, Anayasa’da 2010’da yapılan değişiklikle getirildiğini anımsatan Arslan, bunun bir dönüm noktası olduğunu lisana getirdi. Ferdi müracaatın, Cumhuriyetin niteliklerinin hak eksenli bir yaklaşımla yorumlanmasına çok değerli katkılar yaptığı değerlendirmesinde bulunan Arslan, bu katkının en bariz örneğinin laiklik unsurunun yorumunda olduğunu bildirdi.

Yüksek Mahkemenin sıklıkla “demokratik hukuk devleti” vurgusu yaptığını tabir eden Arslan, “Anayasa’nın başlangıç kısmında egemenliğin kayıtsız koşulsuz millete ilişkin olduğu, egemenliğin kaynağının millet iradesi olduğu lakin egemenliği millet ismine kullanan kişi ve kuruluşun hürriyetçi demokrasi ve bunun icaplarıyla belirlenmiş hukuk nizamının dışına çıkamayacağı açıkça söz edilmiştir.” diye konuştu.

Zühtü Arslan, “Bu, hiç elbet anayasal demokrasi tarifidir. Bildiğimiz üzere bu tarifin iki temel ögesi vardır. Ülkeyi, devleti yönetenler seçimle iş başına gelirler ve çoğunluğun idaresidir demokrasi. Fakat ikinci bir olmazsa olmaz ögesi vardır; çoğunluğun yetkileri anayasayla ve hukukla sonlandırılmıştır. Bunun da maksadı temel hak ve özgürlükleri garanti altına almaktır.” halinde konuştu.

Demokratik anayasaların özgürlükleri korumak maksadıyla, egemenliği kullanan güçlerin ayrılmasına ve sonlandırılmasına yönelik anayasal prensip ve kurallara yer verdiğini anlatan Arslan, “Anayasa Mahkemesi kararlarında vurgulandığı üzere Anayasa’da yer verilen kuvvetler ayrılığı unsurunun gayesi yetki aşımlarının ortaya çıkmasını ve temel hakların ihlal edilmesini engellemektir.” sözlerini kullandı.

“Kuvvetler ayrılığı yargı bağımsızlığına bağlı”

AYM Lideri Arslan, Cumhuriyetin insan haklarına dayalı adil, demokratik bir hukuk devleti olarak devam etmesinin ülkede yaşayan herkesin ortak amacı olduğunu, bu gayenin tam olarak gerçekleşmesinin iki temel kaideye bağlı olduğunu lisana getirdi.

Toplumsal seviyede “bizim üzere olmayanlarla” sağlıklı bir münasebet kurmak durumunda olunduğunu tabir eden Arslan, “Demokratik Cumhuriyetin geleceği hukukî ve siyasal düzlemde kuvvetler ayrılığı unsurunun ve bu kapsamda bilhassa yargı bağımsızlığının tam manasıyla hayata geçirilmesine bağlıdır. Belirtmek gerekir ki hangi hükümet sistemi benimsenmiş olursa olsun demokratik anayasalarda yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını koruyacak, garanti altına alacak özel düzenlemeler yer almaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.

Anayasa’nın 138’inci unsurunda yargı bağımsızlığının düzenlendiğini belirten Arslan, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve yargıçlara tavsiye ve telkinde bulunmak da dahil hiçbir surette müdahale edilemeyeceğinin karar altına alındığını vurguladı.

Anayasa Mahkemesine nazaran de yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının hakimin çekinmeden ve telaş duymadan özgürce karar verebilmesini gerektiğini söyleyen Arslan, “Bu da yargıçlar için coğrafik teminat üzere birtakım anayasal ve yasal garantilerin yanında, sağlam bir kişilik ve kirlenmemiş bir yargısal vicdanla mümkündür.” sözlerini kullandı.

Zühtü Arslan, anayasal kimliğin birçok ögesinin birinci anayasa olan Kanun-i Esasi’de de teminat altına alındığını lisana getirdi.

“AYM, Anayasa ile çizilen yetki haritasının dışına çıkmamaya azami ihtimam göstermektedir”

“Anayasal kimliğimizi oluşturan tüm bu prensip ve bedellerin en büyük garantilerinden biri bağımsız ve tarafsız yargıdır. Bu nedenle demokratik hukuk devleti olarak Cumhuriyet bizden yargı alanında da öbür bütün alanlarda da olduğu üzere Mustafa Kemal Atatürk’ün tabiriyle fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür yargı mensupları ister.” diyen Arslan, Cumhuriyetin hukuk alanındaki kazanımlarını ve insan haklarına dayanan devlet olma niteliğini korumak için egemenliği kullanan kurumların işbirliği içinde olmasının bir gerekliliğinin ötesinde mecburilik olduğuna değindi.

“Medeni bir iş kısmı ve işbirliği içinde çalışma” vurgusu yapan Arslan, kurumsal iş birliğinin özellikler ferdî müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak varlığını devam ettirmesinde değerli olduğuna işaret eden Arslan, şöyle devam etti:

“İşbirliği yoluyla kişisel müracaatın objektif tesiri hayata geçirilmediği takdirde, artan müracaat sayısını azaltmak ve ihlalleri önlemek mümkün olmayacaktır. Her vesileyle belirttiğimiz üzere ferdî başvuruyu başarılı formda uygulamanın en tesirli yolu ihlallerin kaynağını kurutmaktır. Bunun için Anayasa Mahkemesince ihlale neden olduğu tespit edilen kanun kararlarının idari yahut yargısal kararların vakit kaybedilmeksizin ortadan kaldırılması, böylelikle yeni ihlallerin önlenmesi gerekmektedir. Bu noktada söz etmek gerekir ki Anayasa Mahkemesi hem norm kontrolünde hem de ferdî müracaatta kendisine verilen vazifeleri yerine getirirken Anayasa ile çizilen yetki haritasının dışına çıkmamaya azami itina göstermektedir. Bu manada Mahkememiz ne yargısal aktivizme tevessül etmekte ne de anayasal ve yasal yetkilerini kullanmaktan imtina ederek kendini sınırlamaktadır.”

“AYM’ye yapılan ağır taarruzlar toplumun yargıya inancını sarsmaktadır”

AYM Lideri Arslan, tüm yargı kararları üzere Anayasa Mahkemesi kararlarının da eleştirilebilir olduğunu, tenkidin olmadığı yerde yargısal içtihadın gelişmesinin mümkün olmadığını söyledi.

Eleştirilerden faydalandıklarını, tenkidin ötesine geçmenin ve bireyleri amaç almanın yarar sağlamayacağını söz eden Arslan, konuşmasını şu sözlerle tamamladı:

“Özellikle ferdî müracaatta verilen kararları içtihat bütünlüğünden soyutlamak suretiyle bunlarla ilgili olarak yüzeysel halde yapılan genellemelerden yarar sağlanmayacağını bilmek gerekir. Birebir halde birden fazla defa hakikat düzgün okumadan, en hassas ve teknik hususlara dair kararları bile 140 karakterle yorumlamaya çalışanların temel hakların korunmasına yönelik içtihadın gelişimine rastgele bir katkısı olamamaktadır. Ayrıyeten kararlarımızı eleştirmek yerine kararlara imza atanları maksat alan, insaf ve izanla bağdaşmayan, son analizde ferdî ve kurumsal prestiji zedelemeye yönelik ithamların da hiçbir yararı olmamaktadır. Bilakis Anayasa Mahkemesine yapılan ağır hücumlar toplumun yargıya itimadını sarsarak en fazla demokratik hukuk devletine ve onu korumakla misyonlu olan başta yargı olmak üzere tüm kurumlarımıza ziyan vermektedir.”