Anayasa Mahkemesi, Evlenen Bayanların Soyadını Kullanma Hakkıyla İlgili Kanunu İptal Etti

Anayasa Mahkemesi, evlenen bayanların, evlenmeden evvelki soyadlarını tek başına kullanamaması kararını içeren kanunu, bayan ile erkek ortasında eşitsizliğe yol açtığı gerekçesiyle iptal etti.

Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yer alan karara nazaran, İstanbul 8. Aile Mahkemesi, yargılamasına baktığı bir davada, 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 187’nci unsurunda yer alan, “Kadın evlenmekle kocasının soyadını alır lakin evlendirme memuruna yahut daha sonra nüfus yönetimine yapacağı yazılı müracaatla kocasının soyadı önünde evvelki soyadını da kullanabilir. Daha evvel iki soyadı kullanan bayan, bu haktan yalnızca bir soyadı için yararlanabilir.” kararının anayasaya alışılmamış olduğu kararına vardı.

Mahkeme, anılan kanun kararının, bayan ile erkek ortasında eşitsizliğe yol açtığını, bunun anayasaya alışılmamış olduğunu ileri sürerek, AYM’ye iptal başvurusu yaptı.

Yüksek Mahkeme, Türk Uygar Kanunu’nun 187’nci unsurunun anayasaya ters olduğuna ve iptaline hükmetti. İptal kararı, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.

Kararın gerekçesinden

Anayasa Mahkemesinin kararında, Anayasa’nın 10’uncu unsuruna nazaran herkesin eşit olduğu, bu durumun hukukî durumlar için de geçerli olduğu tabir edildi.

İptali istenen kanunun, evlenen bayanlara, evlenmeden evvelki soyadlarını tek başına kullanma hakkını tanımadığı belirtilen kararda, bunun yanında 1997’deki değişiklikle eşinin soyadının önünde evvelki bekarlık soyadını kullanabilmesinin yasal hale geldiği aktarıldı.

Kararda, 4721 sayılı kanunun tarihî süreçte eşlerin evlilik birlikteliğindeki pozisyonlarının eşitlik unsuru çerçevesinde tekrar düzenlendiğini, bu düzenlemelerin temel unsurunun “kadın ile erkek eşitliği” olduğu kaydedildi.

Anılan kanunun, eşitlik unsuruna ters olduğuna işaret edilen kararda, “Erkek, evlenmeden evvelki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde kuralla bayanın evlenmeden evvelki soyadını evlendikten sonra lakin kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait halde benzeri durumda olan eşler ortasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı açıktır.” kararına yer verildi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) de emsal taraftaki müracaatlarda, bayanın evlenmeden evvelki soyadını tek başına kullanmasına müsaade verilmemesini ihlal saydığı vurgulanan kararda, AYM ve Yargıtay’ın, soyadına ait uyuşmazlıklarda “AİHM kararlarına uyulması tarafında içtihat geliştirdikleri” bildirildi.

Anılan kanunun “farklı muamele” nedeniyle anayasaya karşıt olduğu belirtilen kararda, “Bu prestijle evlenmeden evvelki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında bayan ve erkek ortasında kuralla öngörülen farklı muamelenin objektif ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik prensibini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenle kural anayasanın 10’uncu hususuna karşıttır, iptali gerekir.” değerlendirmesine yer verildi.