Akpm’den, Seçim Müşahede Heyeti’nin Temasları ile İlgili Açıklama: “Heyet, Türk Makamlarını; Seçimlerin Özgür, Adil, Şeffaf ve Milletlerarası…

Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM), Türkiye’de misyon yapan seçim müşahede heyetinin Ankara’daki temaslarına ait açıklama yaptı. Açıklamada, “Heyet, Türk makamlarını kutuplaşmanın tesirlerini azaltmak için tüm araçları kullanmaya, bu seçimlerin özgür, adil, şeffaf ve milletlerarası standartlara uygun olmasını sağlamaya, ülke genelinde seçim sistemine olan itimadı arttırmaya ve Türk halkının iradesinin sandığa ve sonrasına gerektiği üzere yansımasını temin etmeye çağırmaktadır” denildi. Ayrıyeten; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş ile iş insanı Osman Kavala hakkındaki kararlarının uygulanması ve daha evvel yapılan seçim tavsiyelerinin yerine getirilmesi daveti yapıldı.

AKPM’nin 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve 28. Devir Milletvekili Genel Seçimi’ni izlemek üzere gönderdiği heyet 12-13 Nisan’da Ankara’daki birinci temaslarını tamamladı.

42 şahıstan oluşan seçim müşahede heyetinin başkanlığını Almanya’dan Frank Schwabe (Sosyalistler, Demokratlar ve Yeşiller Grubu) üstlendi. Heyette Litvanya’dan Kestutis Masiulis (Avrupa Halk Partisi), Fransa’dan Mireille Clapot (Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı), Birleşik Krallık’tan Lord Simon Russell (Avrupa Muhafazakarlar Kümesi & Demokratik İttifakı), Güney Kıbrıs Rum İdaresi’nden George Loucaides (Birleşik Avrupa Sol Grubu) ve Birleşik Krallık’tan John Howell (İzleme Komitesi eş raportörü) yer aldı.

AKPM’den yapılan yazılı açıklamada; heyetin Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi Seçim Müşahede Heyeti Lideri, Cumhurbaşkanı adayları ya da temsilcileri, siyasi partilerin temsilcileri, TBMM Lideri, AKPM Türk Delegasyonu üyeleri, Yüksek Seçim Konseyi (YSK) ve Radyo ve Televizyon Üst Konseyi (RTÜK) üyeleriyle bir ortaya geldiği belirtildi.

Heyetin medya, sivil toplum kuruluşları temsilcileri ve diplomatlar ile de görüşmeler yaptığı kaydedildi.

Söz konusu ziyaretin, 50 binden fazla insanın hayatını yitirmesine ve 11 kentte büyük yıkıma yol açan sarsıntılardan 2 ay sonra yapıldığı belirtilerek, “Bu bağlamda, muhataplarımızın birçoğu, yeni ikamet yerlerinde yine kayıt yaptıran hudutlu sayıda yerinden edilmiş bireye atıfta bulunmuş ve öbür birçok kişinin oylarını yaşadıkları yerlerde kullanabilmelerine dair konuları gündeme getirmiştir” tabirlerine yer verildi.

Açıklamada şu değerlendirmeler yapıldı:

“SİYASİ PARTİLER VE SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ SEÇİM BÜTÜNLÜĞÜNÜ SAĞLAMAK KONUSUNDA EPEYCE KARARLI”

“Bu durum, sarsıntıdan etkilenen bölgelerde, oy verme merkezlerinin yeri de dahil olmak üzere seçimlerin lojistik tertibi ve siyasi partilerin bu kentlerde uygulanan harika hal (OHAL) kapsamında kampanya yapabilmeleri konusunda kaygılara yol açmıştır. YSK, heyete gerekli lojistik düzenlemeleri sağlayacakları konusunda teminat vermiştir.

14 Mayıs’taki Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri, Cumhuriyet’in 100. yıldönümünün kutlandığı yılda yapılacak. Heyet, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde dört adayın, milletvekili seçimlerinde ise 25 listenin yarışacağı bu seçimlerin Türk seçmenlere gerçek bir siyasi tercih sunacağını kabul etmektedir. Siyasi partiler ve sivil toplum örgütleri, bu seçimlere hazır ve seçim sürecinin şeffaflığını ve seçmenlerin seçim sürecine olan itimadını arttırmak için çok sayıda seçim merkezinde gözlemciler görevlendirmek suretiyle seçim sürecinin bütünlüğünü sağlamak konusunda epey kararlıdır. Siyasi partiler ayrıyeten, birinci defa oy kullanacak seçmenler ve siyasi hayatta büyük ölçüde temsil edilmeyen bayanlar da dahil olmak üzere yüksek bir iştirak beklemektedir.

“HEYET, SON SEÇİM MEVZUATI DEĞİŞİKLİKLERİNİN UYGULAMADA CUMHURBAŞKANININ KAMU KAYNAKLARINI KULLANMASINI ENGELLEMEDİĞİNE DİKKAT ÇEKTİ”

Heyet, birtakım siyasi partilerin seçim sürecinin adilliği konusunda medyada eşit yer alma ve siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının finansmanını düzenleyen adil maddelerin eksikliği bahislerinde önemli kaygılarını lisana getirdiklerini kaydederek, en son yapılan seçim mevzuatı değişikliklerinin, uygulamada Cumhurbaşkanının kamu kaynaklarını kullanmasını engellemediğine dikkat çekmiştir.

Heyet, Venedik Kurulu’nun tavsiyelerinin yanı sıra Parlamenterler Meclisi ve Yolsuzluğa Karşı Devletler Kümesi (GRECO) tarafından seçim kampanyalarının ve siyasi partilerin finansmanına ait daha evvel yapılan ve bugüne kadar ele alınmayan tavsiyeleri hatırlattı.

Heyet, kimi muhataplar tarafından; muhalefet partilerinin binalarına yönelik son taarruzlar da dahil olmak üzere güvenlik telaşları hakkında bilgilendirilmiştir.

“HEYET, MEDYANIN ADAYLARA EŞİT ERİŞİMİNİN, ÇOĞULCU BİLGİYE ERİŞİMİN SEÇMENLERİN ŞUURLU BİR TERCİH YAPABİLMELERİ İÇİN TEMEL ÖNKOŞULLAR OLDUĞUNU ANIMSATTI”

İnternet ve toplumsal medya kullanımına getirilen kısıtlamalar yahut kesintilerle ilgili haberler, siyasetçilerin kampanya yapma kabiliyetlerini önemli halde sonlandırdığı ve seçim gününde mümkün kesinti riskleri oluşturduğu biçiminde değerlendirilmiştir. Bunlara, bilhassa gazeteciler üzerinde caydırıcı tesiri olan tabir özgürlüğü kısıtlamaları eklenmiştir. ‘Yalan haber’ olarak isimlendirilen haberlerin yayılmasını hata sayan yakın tarihli Dezenformasyon Yasası, demokratik tartışma alanını daha da sınırlayabilecek bir diğer otosansür katmanı eklemiştir. Heyet ayrıyeten, muhalefet başkanlarının konuşmalarını içerenler de dahil olmak üzere, eleştirel görüşlere yer verdikleri için RTÜK’ün medya kuruluşlarına karşı başlattığı yasal süreçler ve uygulanan yaptırımlar hakkında bilgilendirildi. Heyet, medyanın farklı siyasi güçlere ve adaylara eşit erişiminin, çoğulcu bilgiye erişimin ve kampanyanın tarafsız bir halde yayınlanmasının, seçmenlerin şuurlu bir tercih yapabilmeleri için temel önkoşullar olduğunu anımsattı.

“HEYET TÜRK MAKAMLARINDAN AİHM’İN SELAHATTİN DEMİRTAŞ VE OSMAN KAVALA HAKKINDAKİ KARARLARINI UYGULAMALARINI BEKLEMEKTEDİR”

Halihazırda HDP aleyhindeki dava Anayasa Mahkemesi’nde devam ediyor ve parti seçimlerden evvel kapatılma riskiyle karşı karşıya. Devam etmekte olan bu süreç seçimlerin gidişatını etkilemiş, ikinci büyük muhalefet partisinin cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmama kararı almasına, meclis seçimlerinde yarışmak üzere öbür bir partiyle güçlerini birleştirme yoluna gitmesine ve böylece HDP’nin seçim şuralarına üye atamasının engellenmesine yol açmıştır.

Heyet, Meclis’in Ekim 2022’de kabul ettiği kapatma davasına ait tavrını yineler ve Anayasa Mahkemesi’ni bu davayı milletlerarası standartlar doğrultusunda incelemeye çağırır. Heyet ayrıyeten, Türk makamlarından, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin eski HDP önderi Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala hakkındaki kararlarını uygulamalarını beklemektedir.

Heyet, Mart 2022’de seçim mevzuatında geniş bir siyasi mutabakat olmaksızın yapılan değişikliklerin tesirinin birtakım partiler tarafından sorgulandığını kaydetmiştir. Seçim barajının yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürülmesi, ittifaklar içinde sandalye dağılımını düzenleyen yeni kurallarla hafifletilebilir. Buna ek olarak, vilayet yahut ilçe seçim şurasına başkanlık eden en kıdemli hakim yerine kura ile seçilecek bir hakimin getirilmesi de muhalefet tarafından telaş konusu olmaya devam etmektedir.

Bazı muhataplar da YSK’nın çalışmalarının şeffaflığı ve tarafsızlığı konusundaki kuşkularını belirtmişlerdir. Bilhassa Hakim ve Savcılar Konseyi’nin mevcut yapısı göz önünde bulundurulduğunda, üyelerinin atanma prosedürüne ve seçim sürecinde belirsizlik yaratan son seçimlerdeki değerli kararlara (mühürsüz oy pusulalarının geçerli sayılması gibi) atıfta bulunmuşlardır. Ayrıyeten, AKPM ve Venedik Kurulu’nun daha evvel yaptığı tavsiyelerin tersine, YSK kararları sondur ve itiraz edilemez. Bu faktörler, kuruma olan itimadı aşındırmıştır.

“HEYET, TÜRK MAKAMLARINI SEÇİMLERİN ÖZGÜR, ADİL, ŞEFFAF VE MİLLETLERARASI STANDARTLARA UYGUN OLMASINI SAĞLAMAYA ÇAĞIRMAKTADIR”

Heyet, Türk makamlarını kutuplaşmanın tesirlerini azaltmak için tüm araçları kullanmaya, bu seçimlerin özgür, adil, şeffaf ve memleketler arası standartlara uygun olmasını sağlamaya, ülke genelinde seçim sistemine olan itimadı arttırmaya ve Türk halkının iradesinin sandığa ve sonrasına gerektiği üzere yansımasını temin etmeye çağırmaktadır. Bu bağlamda heyet, kimi muhataplar tarafından lisana getirilen seçim sonuçlarına itiraz edilebileceği ve bu durumun milletlerarası toplum tarafından yakından takip edilmesi gerektiği tarafındaki kaygıları not etmiştir.”