Ahesen: “Anayasa’ya Muhalif Biçimde Yönetime Sınırsız Yetki Veren Teklifin Yasalaşmaması İsmine Gayretimiz Devam Edecek”
Aile Hekimliği Çalışanları Sendikası (AHESEN) Genel Lideri Dr. Ahmet Kandemir, TBMM Anayasa Kurulu’nda görüşülerek kabul edilen, sıhhatte çeşitli düzenlemelerle, değişiklikler içeren torba yasa teklifiyle ilgili olarak, “Kanunlaşması halinde sıhhat sistemi ve sıhhat çalışanlarını önemli derde sokacak, kaos yaratmaya taban oluşturabilecek ve yönetime, Anayasa’ya ters olarak sınırsız yetkiler veren hususlarla kuruldan geçirilen teklifin yasalaşmaması ismine uğraşımızı sürdüreceğiz” açıklamasını yaptı.
Geçen haftalarda TBMM Sıhhat Komitesi’nde görüşülerek kabul edilen, sıhhatte çeşitli düzenlemelerle, değişiklikleri barındıran torba yasa teklifi, sıhhat çalışanları ve örgütlerinin reaksiyonuna yol açmıştı. AHESEN Genel Lideri Dr. Ahmet Kandemir de teklifin aile hekimliğiyle ilgili değişiklikler ve aile hekimliğine tesiri hakkında yazılı bir açıklama yaptı. Dr. Kandemir, şu görüşlere yer verdi:
“SESİMİZ DUYULMADI: Meclis Sıhhat Komitesi’ne sunulan kanun teklifine ilişkin itirazlarımızı geçtiğimiz günlerde bir açıklama ile lisana getirdik. Kurul görüşmeleri esnasında, biz ve öbür ilgili sivil toplum örgütleri bu kanun tasarısındaki yanlışları ve muhtemel makûs sonuçlarını gerek milletvekillerine ulaşarak gerekse basın yoluyla gündeme getirdik. Lakin üzülerek, gayretlerimizin sonuçsuz kaldığını ve sesimizin duyulmadığını belirtmek isteriz. Çalışma, göstermelik olarak çıkarıldığını düşündüğümüz bir husus haricinde, kanunlaşması halinde sıhhat sistemi ve sıhhat çalışanlarını önemli meşakkate sokacak, kaos yaratmaya taban oluşturabilecek ve yönetime, anayasaya muhalif olarak sınırsız yetkiler veren unsurlarla maalesef kuruldan geçti.
GEREKİRSE PROTESTO HAKKIMIZI KORKMADAN UYGULAYACAĞIZ: Saha dikkate alınmadan, mevzunun ilgilileri muhatap olarak görülmeden, hukuka alenen alışılmamış ve adeta inatlaşma ile kuruldan geçirilen bu tasarının, yasalaşmaması ismine gayretimizi sürdüreceğiz. Gereklilik halinde daha önce olduğu üzere Anayasa’nın bize tanıdığı protesto haklarımızı korkmadan uygulayacak ve sistemin çıkmaza sokulmaması ismine görüşlerimizi, doğrularımızı lisana getirmekten geri durmayacağız.”
“GEREKÇE İLE HUSUS ORTASINDA UYUMSUZLUK VARDIR: Aile Hekimliği Kanunu’nun 3’üncü hususunun başlığında yer alan ‘ve mali haklar’ ibaresi ‘hak ve yükümlülükleri’ formunda değiştirilmiş, ikinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan ‘aile tabibi tarafından belirlenen ve’ ibaresi unsur metninden çıkarılmış. Kelam konusu unsurun 7’inci fıkrasına, birinci cümlesinde yer alan ‘gelişmişlik düzeyi’ ibaresinden sonra gelmek üzere ‘Bakanlıkça karşılanmadığı takdirde’ ibaresi eklenmiş. Kanunun gerekçesinde Anayasa Mahkemesi’nin 21/06/2022 tarihli ve E.2022/43-K.2022/81 sayılı Kararı ile 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’nun 8’inci hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘sözleşmenin feshini gerektiren nedenler’ ibaresi iptal edilmiş olup, iptal kararı 5/5/2023 tarihinde yürürlüğe girecektir. Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda ‘disiplin cezalarına ve mukavelenin feshine ait konular kanunla düzenlenmektedir’ formunda karar oluşturulmuş lakin münasebet ile husus ortasında uyumsuzluk söz hususudur.
İDAREYE KEYFİYET SAĞLAYAN BU DÜZENLEMENİN KABULÜ MÜMKÜN DEĞİLDİR: Aile doktoru tarafından belirlenen maddesinin kaldırılarak müdürlük inisiyatifine bırakılması, aile sıhhati çalışanının istediği ve anlaştığı doktorla özgürce kontrat yapmasının önünü tıkamaktadır. Bu hususun kaldırılmasıyla yönetime aile hekimliğinde çalışmak isteyen çalışanı yönetimin belirleyeceği üniteye de görevlendirme hakkı verilmekte. Böylelikle yönetime, aile sıhhati çalışanının tercihini kullandırıp kullandırmama inisiyatifi doğmaktadır. Mevcut mevzuatta, aile doktorundan görüş alınması, çalışma barışını garantiye almakla birlikte kontratın sorumluluğunu taraflar ortasında paylaştırmaktadır. Buna istinaden, başta kontratta görüşü alınarak onay veren tabibin, mukaveleyi yenilememe isteğinin önemli tüzel münasebetlere dayandırılması gerekmekte ve hakikaten keyfi mukavele yenilememe istekleri de hukuk karşısında kabul görmemektedir. Lakin yeni düzenleme ile kontrat kaideleri ve yenileyip yenilememe hakkı büsbütün yönetime bırakılmak istenerek çalışanın her çeşit kelam ve seçim hakkı elinden alınmak istenmektedir. Ayrıyeten, aile hekimliği kanun ve mevzuatları yetersiz ve birçok mevzu muğlak olması nedeniyle her Vilayet Sıhhat Müdürlüğü kendi işleyişine nazaran uygulamaları, eşit ve adil kontrat kurallarının önüne geçebilecektir. Dolayısı ile aile sağlı çalışanı kontrat kuralları üzerinde yapılmasında da sonlandırılmasında da yönetime keyfiyet sağlayan bu düzenlemenin kabulü mümkün değildir.
AİLE ÇALIŞANLARININ İŞ BULMASI ZORLAŞTI: Aile sıhhati çalışanlarının kendi koşullarına ve tercihlerine uygun iş bulması da zorlaşmış, boş ünitelere hangi Aile Sıhhati Çalışanını yerleştireceği yönetimlerin inisiyatifine bırakılmıştır. İnisiyatifin yönetimlere bırakılması, aile hekimliğinde aile doktoru, aile sıhhati salışanı ve öteki işçinin birlikte bir takım oluşturdukları ve verilecek hizmetin de grup anlayışı çerçevesinde sunulması gerekliliğiyle sıhhat hizmetinin daha aktif ve verimli işlemesi bakımından da sakıncalar içermektedir. Aile hekimliğindeki tüm işçinin ahenk içerisinde çalışması unsuru ile oluşturulan Aile Hekimliği Kanunu’nun özüne karşıt bir düzenleme olduğu üzere öbür yönetmelik ve düzenlemelerle de uyumsuzluk içermektedir.
BU HALDE BİR DÜZENLEME YALNIZCA KAOS YARATIR: Bakanlıkça karşılanmadığı takdirde bu hususun kanun yapma tekniğine alışılmamış olarak çıkarılması önerilmiştir. Bu halde bir düzenleme yalnızca kaos yaratır. Kanunun herkes tarafından net anlaşılması gerekir. Anayasa’nın 128. hususu kamu vazifelilerinin misyon ve özlük haklarının kanunla belirlenmesini zarurî kılarken yönetimin keyfiyetinin önüne geçmeye çalışmış ve nizamın problemsiz işlemesi için kuralların kesin olması gerektiği gereksinimiyle hareket etmiştir. Bakanlıkça karşılanacak kalemlerin ne olduğu ise belirli değildir. Yasama yapılırken hususlarda ana kural ve istisna alakası, unsurun fıkra ve bent biçimindeki yapısal dizilişi, hususun genelden detaya hakikat giden unsurlarla düzenlenmesi, husus numara ve kenar başlıkları, unsurların birbirleriyle irtibatının ortaya konulması gerekir.
657’DEKİ DÜZENLEME AİLE TABİPLERİ İÇİN UYGULANAMAZ: Aile hekimliğinde teşkilatlanma konusunda bir düzenleme yoktur. Aile doktoru, sözleşmeli işçi olduğu ve üniteler bağımsız çalıştığı için direkt Vilayet Sıhhat Müdürlüğü’ne bağlıdır. İlçe Sıhhat teşkilatlanması içerisinde de değildir. Amirleri bulunmamaktadır. Bu durumda 657’deki düzenlemelerin büyük bir kısmı aile hekimliği için uygulanamaz. Burada kamudan gelenler için kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilirken, kamu dışından gelenlerle yapılan kontratlar için aylıktan kesme cezası öngörülmüştür. Anayasa’nın eşitlik prensibine karşıtlık kelam bahsidir. Ayrıyeten iki kez aylıktan kesme cezası uygulanmasına yol açılmaktadır.
Yine Kontratlı olarak çalışan aile tabibi ve aile sıhhati çalışanlarının eski takım yahut durumlarına atanabilmeleri için mukavelelerinin devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiilleri nedeniyle sona ermemiş olması gerekir.
ANAYASA’YA DA AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NE DE TERSTİR: Aile hekimliği çalışanları, Aile Hekimliği Kanunu’na tabidirler. Dolayısı ile disiplin süreci de bu düzenlemeye ilişkindir. Aile hekimliğindeki vazifeleri bittikten sonra eski takımlarına geçtiklerinde 657 Sayılı Kanun uygulanır. Yeni kanun teklifiyle bir fiil işlendiği vakit tek fiille iki başka kurumun cezası uygulanması söz mevzusudur. Bir fiile iki farklı ceza verilmesi Anayasa’ya da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne de terstir. Personel fiili işlediği sırada hangi kanuna tabi ise o zamanki disiplin mevzuatına nazaran cezalandırılabilir.
SÖZLEŞMENİN BAKANLIKÇA YENİLENMEMESİNE KARAR VERİLEBİLİR: Sıhhatin geliştirilmesi, hastalıkların önlenmesi, takibi ve denetimi, esirgeyici sıhhat hizmetlerinin standartlara uygun olarak yerine getirilmemesi üzere Bakanlıkça belirlenen performans maksatlarına ulaşılamaması halinde kontratın Bakanlıkça yenilenmemesine karar verilebilir. Yürütme organına düzenleme yetkisi veren bir yasa kuralının Anayasa’nın 7. hususuna uygun olabilmesi için temel unsurları koyması, çerçeveyi çizmesi gerekir. Fakat bu şartla uzmanlık ve teknik konulara ait konuların belirlenmesi yürütme organının takdirine bırakılabilir. Bu biçimde, daha evvelki Kanun’da yetki devranı yapıldığı için husus iptal edildiği halde cümleler değiştirilerek buraya ekleme yapılmıştır.”