ABD tarihinde bir birinci: Donald Trump soruşturmaları

Dr. Kadir Üstün, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarihinde kendisine suçlama yöneltilen birinci eski Lider olan Donald Trump hakkında devam eden soruşturmaları ve bunlara dair gelecek projeksiyonlarını AA Tahlil için 3 soruda kaleme aldı.

Trump hangi kabahatle yargılanıyordu?ABD eski Lideri Donald Trump hakkında halihazırda bir dizi soruşturma devam ediyor. Bunların içinde 6 Ocak olaylarındaki rolü, Georgia eyaletinde seçim sonuçlarını değiştirmeye çalışması ve Beyaz Saray’da kalması gereken saklı dokümanların Florida’daki malikanesi Mar-a-Lago’ya götürülmesi üzere soruşturmalar öne çıkıyor. Bu soruşturmaların şimdi bir iddianame haline getirilerek Trump’ın dava edilip edilmeyeceği kesinleşmedi. Bu soruşturmalardan çıkacak olası iddianamelerin ağır kabahat kapsamına giren suçlama içerme ihtimali yüksek çünkü bunlar federal kabahatler.

Eyalet bazındaki davalar bağlamında, şirketinin New York’ta bulunması münasebetiyle Manhattan Savcılığı Trump’ın şirketini kovuşturdu. Şirket dokümanlarında tahrifat yapma kabahati, yetişkin sinema yıldızı Stormy Daniels’a yapılan sus hissesi ödemesinin şirket üzerinden yapılmasına dayanıyor. Hasebiyle önümüzdeki salı günü Trump’ın New York’ta tutuklanmasına neden olması beklenen iddianame, evrakta tahrifat kabahatini yöneltiyor.

Trump’ın avukatı Michael Cohen aracılığıyla 2016 başkanlık seçimlerinden çabucak evvel Daniels’a sus hissesi ödediği biliniyordu. Çünkü Cohen bu kabahatten mahpus yattı. İddianamenin tam ayrıntıları Trump tutuklanma sürecinden geçince aşikâr olacak lakin “belgede sahtecilikle” suçlanacağı kesin.

Savcının bu kabahatin öteki bir cürmü (kampanya finansmanı maddelerini ihlal) örtmek için gerçekleştiğini iddianameye dahil edip etmeyeceği ise şimdi bilinmiyor. Trump’ın evrakta sahteciliği başka bir kabahati örtmek için yaptığı ispat edilirse bu, “büyük suç” (felony) kapsamına giriyor. Savcı iddianamede kampanya finansmanı kabahatine yalnızca referansla yetinebilir. Çünkü bu federal bir hata olduğu için Manhattan Savcısı’nın kovuşturma yetkisi yok.

Savcı her iki suçlamayı da iddianamesine dahil ederse dava zayıflayabilir ve hakim iki hatası ayırma kararı alabilir. Savcı büyük hata ispat etmekte ısrarcı olursa türel olarak işi daha güç hale gelecek ve bu durumda davanın ilerde Anayasa Mahkemesi’ne intikal etmesi de kelam konusu olabilir.

Trump’ın mahpusa girmesi durumunda ne olur?Trump’ın hakkında dava açılması, tutuklanması, tutuksuz yargılanması yahut mahpusa girmesi başkanlık yarışına girmesine mahzur değil. Anayasada lider olma şartları ortasında pak sicil mecburiyeti yok. Bu durumda kanunî olarak Trump’ın kampanya yürütmesi ve teorik olarak ülkeyi yönetmesinin dahi önünde mahzur yok. Büyük hata işlemenin cezası olağanda hayli büyük. Çünkü sicilinde ağır kabahat olanlar devlet memuru olamıyor. Lakin bu seçilmişler için geçerli değil. Daha evvel sicilinde kabahat olan insanların siyasi mevki yarışına girdikleri de vaki.

Legal olarak bir mani olmaması siyasi olarak bu durumun gerçekleşeceği manasına gelmiyor. Trump’ın fiziki olarak mahpusa girmesinin teoride mümkün fakat siyasi olarak çok düşük bir ihtimal olduğunu söylemek gerekiyor. Trump kendisine karşı yürütülen bu türel süreçleri siyasi propaganda aracı olarak kullanacaktır. İki hafta evvel taraftarlarına tutuklanabileceğini söyleyen ve gelip protesto etmeleri davetinde bulunan Trump’ın istekli teslim olsa da buradan büyük bir mağduriyet çıkarmaya ve kamuoyunu ardına almaya çalışacağı kesin.

Cumhuriyetçi Parti’nin ağır topları şimdiden Trump’a karşı davanın bir cadı avı ve siyasi gayeli bir operasyon olduğu konusunda açıklamalar yaptı. Bu dava, Trump’ı partinin adaylık yarışında mevcut nizam tarafından mağduriyete uğratılan bir figür olarak avantajlı kılabilir. Cumhuriyetçiler, davanın dayandığı kabahatin kategorisi “kabahat” seviyesinde olduğu ve eski Lider kelam konusu olduğu için Trump’ı daha rahat savunabiliyor. Lakin süreç ilerledikçe ve öteki soruşturmalardan büyük cürüm içeren iddianameler çıkarsa Trump’a dayanak zayıflayabilir.

Birçok Cumhuriyetçi’nin, Trump’ı destekleyen tabana gereksinimi var. O nedenle şu evrede Trump’a sahip çıkmaya çalıştıkları söylenebilir. Bu tabanın sokaklara dökülüp karışıklık yaratma ihtimali de bulunduğu için Trump’ın mahpusa girmesi huzur ve güvenliği tehdit edebilir. Bu yüzden Trump’ın cezası katılaşırsa ertelenmesi büyük ihtimal. Çünkü ABD, eski Liderini mahpusa atmak istemeyecektir.

Bu durum ABD siyasetini nasıl tesirler?Eski Lider Trump bu davanın açılmasından evvel bile Amerikan tarihine birincilerin lideri olarak geçmişti. İktidarda olduğu sürece bütün norm ve gelenekleri yıkarak sisteme savaş açan Trump, iki defa azil davası açılan birinci ve tek liderdi. Bu davayla ABD’nin kıymetli bir geleneği daha yıkılmış oldu. Eski iktidarlara karşı intikam hissiyle hareket edilmesine karşı mevcut hassasiyet, Manhattan Savcılığı’nın açtığı davayla son buldu. Burada elbette kimsenin hukukun üzerinde olmadığı iletisi veriliyor lakin adeta bir tabu yıkılarak ileride eski liderlere karşı siyasi gayeli davalar açılabilmesinin de yolu açıldı.

Amerikan siyaseti uzun müddettir bir kutuplaşma süreci yaşıyor. Trump’ın çıkışı büyük oranda beyaz ve sistemden dışlanmış kitlelerin reaksiyonunun bir sonucuydu. Bu kitlelerin çok uçtaki temsilcilerinin Trump’ı desteklemek ismine neler yapabilecekleri 6 Ocak olaylarında görüldü. Kongre’yi işgal noktasına gelen bu küme, Amerikan siyasetindeki bölünmüşlüğün bir sonucu olarak öne çıkıyor. Trump’ın siyasi mağdur pozisyonunda görülmesi bu bölünmüşlüğü daha da derinleştirecektir. Sistemin bu kitleleri bir halde çok uçlardan uzaklaştırıp merkeze yanlışsız çekme gereğine rağmen Trump üzere figürler bu kitlelerin reaksiyonunu canlı tutacaktır.

Demokratların gittikçe daha da sola kaymaları ve ilerlemeci siyasetler izlenmesi için Biden’a baskı yapmaları Amerikan siyasetinde “orta yola” yakın kümelerin tesirinin azalmasına yol açıyor. Hem sağda hem de solda yaşanan çok kutuplaşma ve siyasi merkezin zayıflaması, uzlaşma kültürü üzerine kurulan iki partili sistemin de altını oyuyor. Her iki partinin takviyesi olmadan yasalar çıkarılamazken; iktisattan eğitime, sağlıktan dış siyasete her bahiste partilerin çok uçlarının kullandığı “gerilla taktikleri” sistemi kilitliyor. Amerikan siyasetinin en değerli açmazlarından biri haline gelen bu durum, içerde uzlaşı sağlanamadığı için dış siyasette da aktifliği azalan bir Amerika profili koyuyor önümüze.

[Dr. Kadir Üstün, SETA D.C. Koordinatörü]

Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.