8. Üsküdar Kitap Fuarı’nda “Türk Edebiyatının 100 Yılı 1923-2023” söyleşisi yapıldı

Üsküdar Belediyesi tarafından düzenlenen 8. Kitap Fuarı kapsamında “Türk Edebiyatının 100 Yılı 1923-2023” bahisli söyleşi gerçekleştirildi.

Fuarın kurulduğu Bağlarbaşı Kongre ve Kültür Merkezi’nin Avrasya Salonu’nda yapılan ve edebiyat dünyasından Beşir Ayvazoğlu, Mehmet Narlı, Necip Tosun ve Mehmet Can Doğan’ın katıldığı söyleşide, Türk edebiyatında roman, şiir ve hikaye alanında son yüzyılda yaşanan değişimler ele alındı.

Söyleşiyi yöneten Ayvazoğlu, Türk edebiyatını 100 yıl üzere vakit dilimleriyle ayırmanın sıkıntı olduğuna dikkati çekerek, “Cumhuriyetin kurulduğu vakit Tanzimat periyodu edebiyatçılarının birden fazla hayattaydı. Cumhuriyet devri Türk edebiyatı derken Cumhuriyet öncesini dışarıda bırakmak kelam konusu olamaz.” dedi.

Ayvazoğlu, edebiyatın her devrinin bir evvelki devrinden beslenerek varlık gösterdiğini belirterek, “Önemli olan, Cumhuriyet öncesi devirden Cumhuriyet devri ve sonrasındaki edebiyata neler intikal ettiğini anlamaktır.” biçiminde konuştu.

“Milliyetçilik kanısı, çağdaş şiirimizde çok tesirli oldu”

Söz konusu periyotta Türk şiirinin geçirdiği evreleri anlatan Mehmet Can Doğan, son yüz yıllık Türk şiirinin temellerinin Mehmet Emin Yurdakul’un “Türkçe Şiirler” kitabıyla atıldığını kaydetti.

Doğan, “Yurdakul’un Türkçe Şiirler kitabının basılması sonrası ortaya çıkan milliyetçilik niyeti, çağdaş şiirimizde çok tesirli oldu. Milliyetçilik hareketi içinde şiir, başka edebiyat cinsleri ortasında başat rol oynadı.” değerlendirmesinde bulundu.

Cumhuriyet devri şiirinin tarafını belirleyen şairlerin ise Ahmet Haşim ve Yahya Kemal Beyatlı olduğunun altını çizen Doğan, “Milli Gayret devrindeki Dergah mecmuası, Cumhuriyet sonrası periyottaki şiiri belirleme konusunda bir mevzi üzeredir. Ahmet Haşim, bireye dönük ve Batı şiirine bağlı şiir geliştirmeye çalışan biri olarak biliniyor. Yahya Kemal ise tarihe yönelmesiyle belirginleşiyor.” tabirini kullandı.

Doğan, Cumhuriyet periyodunda şiirde hece ölçüsünün aruz veznine baskın geldiğini ve hür şiir akımının popülerleştiğini belirterek, “Nazım Hikmet, Cumhuriyet öncesinde Ahmet Haşim’in denediği şeyi ilerletti ve özgür şiirin bir nevi öncülüğünü yaptı. Şiiri dize olarak değil mana ünitesi olarak görüyor bu akım. Şiirde öteden beridir gelen ahenk anlayışını değiştiriyor.” diye konuştu.

Türk şiirinde en yakın değişimin 1950’lerde İkinci Yeni akımıyla başladığını hatırlatan Doğan, bugün yazılan şiirlerin de İkinci Yeni lisanına çok yakın olduğu, lakin İkinci Yeni’yi aşamadığı tezini savundu.

“Modern hikaye anlatımına geçerken en kıymetli mihenk taşı Ahmet Mithat”

Son 100 yılda Türk öykücülüğüne değinen Necip Tosun ise “Hikaye, şark toplumlarında hakikati belirlemek ve izah etmek için kullanılan en değerli anlatım üsluplarından biri. O denli ki şark kıssalarına baktığımızda biz felsefi metinlerimizi bile öyküyle anlatmışız.” tespitinde bulundu.

Cumhuriyet periyodu öykücülüğünün Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım ve Ahmet Mithat üzere isimlerden etkilenerek şekillendiğini belirten Tosun, “Ahmet Mithat’ın yazdıkları, günümüzdeki hikaye anlayışına en yakın olanıdır. Klâsik öyküden çağdaş hikaye anlatımına geçerken en kıymetli mihenk taşı, Ahmet Mithat’tır. Tahminen de Ahmet Hamdi Tanpınar’ın gadrine uğradığı için bu kadar tanınamadı.” dedi.

Tosun, Ömer Seyfettin ve Sait Faik Abasıyanık hikayeciliğinin de bugünkü hikaye stiline ışık tutucu nitelik taşıdığını vurguladı.

Hikayeciliğin 1950’lerde farklı bir boyuta geçerek lisanının soyutlandığı tespitini yapan Tosun, “Hikayeciliğin bu yıllarda geçirdiği biçimsel arayışta İkinci Yeni şiirinin tesiri göz arkası edilemez. Türk öykücülüğü ayrıyeten bu periyotta sıçrama yapıyor. 1960’lar ise öykücülüğümüzün ideolojik farklılıklarla anılmaya başladığı bir periyot. Öykücülükte asıl ideolojik kırılma 1970’lerde başlıyor.” diye konuştu.

Tosun, Türk edebiyatında çok sayıda muharririn şiir ve roman yazmadan yalnızca öykücülükle var olmayı başardığına dikkati çekerek, Türk öykücülüğünün geleceğini uygun gördüğünü tabir etti.

“Küçük Ağa, Türk romancılığının atmosferini değiştirdi”

Mehmet Narlı da Türk romancılığının serüvenine dair şu değerlendirmelerde bulundu:

“Cumhuriyet devri romanı neler anlatıyor, niye anlatıyor ve hangi temel bakış açısıyla bunu söylüyor? Bunların karşılığını aramak lazım. Birinci jenerasyon romancıları dediğimiz II. Meşrutiyetten gelen romancıların temel bir gayeleri var devr-i sabık yaratmak üzere. Bunlar kendilerinden bir evvelki süreci eleştiren romanlar yazmış ekseriyetle. Eskinin eleştirisi kelam konusu. İkinci kategori, içinde yaşadıkları süreci anlatan romanlar. Genelde Halide Edip ve Yakup Kadri, Kemal Tahir, Ulusal Çaba devrini anlatıyor romanlarıyla.”

Tarık Buğra’nın Küçük Ağa romanıyla Türk romancılığının atmosferinin değiştiğini savunan Narlı, “Bu romanda bütün toplumsal ögeler işlenmeye başlanıyor. Toplumun bütün bir yapısı görülüyor. Kemal Tahir’in romanlarında da tıpkı şeyler görülüyor. Kemal Tahir’le bilhassa, ulusal çaba periyodunda emekleri görülmeyen İttihatçılara da değinilerek bir nevi geçmişle hesaplaşılıyor.” dedi.

Narlı, 1970’li yıllardan sonra Türk romancılığında sosyolojik dönüşümler ve göçün yarattığı sorunların tartıyla işlendiğini, bu devirde birebir vakitte muhafazakar romancılığın öne çıktığını belirtti.

Toplam 120 yayınevi ile 500 müellifin iştirakiyle 840 sempozyum ve aktifliğin yapılacağı fuar, 7 Mayıs’ta sona erecek.