“100. Yılında Türk Dışişleri” sempozyumunda hariciyenin kökeni reisülküttaplar anlatıldı
Türk diplomasisinin tarihini ve gelişimini ele alan “Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Dışişleri” sempozyumunda bugünkü Dışişleri’nin temelini oluşturan Reisülküttaplık tartışıldı.
İstanbul’da yapılan “Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Dışişleri: Asırların Diplomasi Birikimi” başlıklı sempozyumda Türk hariciyesinin tarihi kökeni oluşturan Reisülküttaplık kuruluşu ele alındı.
Hem birinci reisülküttaplara hem de vakit içerisinde aldıkları misyonların değişmesine vurgu yapılan sempozyumda, Osmanlı’daki hukuk ve siyaset sisteminin diplomasiye olan tesirlerine de işaret edildi.
“Tek taraflı diplomasi Karlofça ile son buldu”
Sempozyumun birinci oturumunda Prof. Dr. Gül Akyılmaz, Osmanlı Devleti’nin diplomasi ve idare anlayışında vakitle ortaya çıkan değişiklikleri ve Reisülküttaplık kuruluşunun Hariciye Nezaretine dönüşünü masaya yatırdı.
Osmanlı hukukunun Reisülküttaplığa tesirlerini ve 400 yıllık süreci araştırdığını kaydeden Akyılmaz, reisülküttapların uzun yıllar boyunca nişancının buyruğunda çalışan bir misyonlu olarak kaldığını ve dışişlerinin temel prestijiyle nişancının vazife alanında olduğunu tabir etti.
Akyılmaz, Osmanlı hukukunun getirdiği sınırlamalar ve milletlerarası sistemde sahip olduğu güçten dolayı tek taraflı diplomasi yürüttüğünü ve bu durumun 1699 Karlofça Antlaşması’yla değiştiğini lisana getirdi.
“Diplomasi bir vakit kazanma sorunu olarak görülüyordu.” sözünü kullanan Akyılmaz, II. Mahmut devrinde diplomasinin milletlerarası meselelerin tahlilinde en son seçenek olarak görüldüğünü söyledi.
Akyılmaz, 1836’da Hariciye’nin kurulmasıyla son reisülküttap Mehmet Akif Efendi’nin Hariciye Nazırı olduğunu kaydetti.
Diplomasi, 16. yüzyılda ehemmiyet kazandı
Doç. Dr. Recep Ahıskalı, arşiv evraklarındaki reisülküttap listesi üzerine değerlendirmede bulunarak, reisülküttapların hem bürokrat hem de asker olarak yükseldiklerini söz etti.
Ahıskalı, reisülküttapların meslekleri icabı edebi taraflarıyla de geliştiklerini ve bir kısmının divan şairi olduğunu belirtti.
Doç. Dr. Zahit Atçıl, “Fütuhattan Diplomasiye Geçiş: 16. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Dış Siyasetin Dönüşümü” başlıklı sunumunda, yönetici seçkinin dış siyaset dönüşümündeki rolünü, dönüşümün neden ve nasıl oluştuğunu anlattı.
Atçıl, Osmanlı sultanı ve yönetici seçkininin 16. yüzyılın ortalarında diplomasiyi dış siyasetin temel aracı olarak görmeye başladığını belirtti.
16. yüzyılın birinci yarısında Osmanlı-Habsburg ve Osmanlı-Safevi olmak üzere iki büyük rekabetin bulunduğunu söyleyen Atçıl, zahmetli rekabetten yorulan herkesin barış yapacak hale geldiğini lisana getirdi.
Atçıl, Osmanlı’nın genişlemeci siyasetlerinin 16. yüzyılın ortalarında diplomasinin merkezde olduğu bir siyasete dönüştüğünü tabir etti.